يك طرح نظرسنجي از بينندگان رسانه ملي نشان ميدهد كه برنامههاي معارفي سيما به هيچ وجه نتوانسته رضايت مخاطبان را به خود جلب كند و بر دانش ديني آنها بيفزايد تا آنجا كه تا لحظه تنظيم گزارش 54 درصد از رأيدهندگان بر اين عقيده بودند كه ابهامات ديني آنها با ديدن برنامههاي معارفي سيما برطرف نشده است و 38 درصد نيز گفتهاند كه از تماشاي برنامههاي معارفي سيما دچار بيحوصلگي و كسالت ميشوند، اين در حالي است كه به تازگي مراجع تقليد در توصيهاي به محمد سرافراز معرفي معارف اهل بيت(ع) را وظيفه اصلي صداوسيما عنوان كردند.
به گزارش «جوان» براساس نتايج يك طرح نظرسنجي تحت عنوان «بررسي نقش برنامههاي معارفي سيما در باورهاي ديني مردم» به نظر ميرسد كيفيت برنامههاي معارفي سيما به هيچ وجه بابطبع مخاطبان رسانه ملي نبوده است، اين نظرسنجي كه از طريق ايميلهاي گروهي ارسال شده، كماكان در جريان بوده و تا لحظه تنظيم اين گزارش 80 شركتكننده مرد و 35 شركتكننده زن در آن نظر خود را ثبت كردهاند، حدود 72 درصد از رأيدهندگان بر اين باور بودهاند كه پخش فيلمها و سريالهاي با مضمون ديني بهتر از مصاحبهها و بحثهاي كارشناسي و گفتوگوي مناسبتي است.
بيشتر شركتكنندگان در اين نظرسنجي بين سنين 30 تا 39 سال هستند و از نظر سطح سواد تحصيلي 9درصد از آنها دكترا، 44 درصد كارشناسي ارشد، 37 درصد كارشناسي، 6درصد فوقديپلم و 4 درصد نيز ديپلم هستند.
رده سني شركتكنندگان نشان ميدهد كه بيشترين شمار رأيدهندگان در اين نظرسنجي جمعيت جوان هستند؛ جمعيتي كه نسبت به كسب تجارب جديد ديني ابراز علاقه كردهاند، با اين حال از نتايج اين نظرسنجي پيداست رسانه ملي نتوانسته به اين نياز معارفي اين جمعيت جوان پاسخ بگويد. اين در حالي است كه به تازگي در سفر «محمد سرافراز» به قم، مراجع تقليد، اهميت معرفي معارف اهل بيت(ع) را به رئيس اين سازمان تأكيد كرده بودند؛ در موردي آيتالله صافيگلپايگاني ضمن اشاره به مسئوليت بزرگ صداوسيما به سرافراز گفته بود: «صداوسيما يكي از نهادهاي مهم مملكتي است كه با نهادهاي ديگر كاملاً تفاوت دارد. مسئوليت بسيار بزرگ و سنگيني بر دوش شما نهاده شده است كه مهمترين آنها هدايت و ارشاد مردم است.
صداوسيما يك مدرسه بزرگ علمي و فكري است كه با افكار و اعتقادات مردم در ارتباط مستقيم است، لذا بايد مدرسين اين مدرسه، انسانهاي آگاه، متعهد و عالم باشند.»
آيتالله صافي خطاب به رئيس صداوسيما خاطرنشان كرده بود: «اگر امروز دشمنان اسلام به خصوص گروه خطرناك و تروريستي داعش، چهره رحماني اسلام را خشن معرفي ميكنند، بايد در مقابل، بتوانيم حقيقت اسلام و معارف نوراني قرآن را به دنيا ارائه دهيم. وظيفه بزرگ شما، تبليغ مباني بلند تشيع و معارف والاي اهل بيت عليهمالسلام است.
تعظيم شعائر ديني به معناي واقعي كلمه از اهداف اوليه صداوسيما ميباشد كه بايد در همه برنامهها ملاحظه شود.»
مراجع عظام در اين ديدار از سرافراز خواسته بودند كه صداوسيما از نشر مطالب ضعيف و سست كه موجب رنجش خاطر مردم با ايمان ميشود جلوگيري كند؛ حرمت ايام مقدس حفظ شده و براي جذب هرچه بيشتر همه انسانهاي حقيقتجو در جوامع بشري، تشريح اسرار خلقت و رموز پيدايش جهان بر مبناي آموزههاي قرآن كريم در برنامهريزيهاي ديني رسانه ملي به ويژه در برنامههاي تفسيري قرآن گنجانده شود.
حالا تا لحظه تنظيم اين گزارش از ميان گزينههاي كاملاً موافق، موافق، مخالف و كاملاً مخالف، بيشترين تعداد يعني 57 درصد از رأيدهندگان بر اين باور بودهاند كه برنامههاي معارفي سيما نتوانسته باور ديني آنها را تقويت كند؛ همچنين از نظر 70 درصد از رأيدهندگان اخبار معارفي سيما داراي صحت و جذابيت بالايي نيست؛ 61 درصد از افراد شركتكننده در اين نظرسنجي نيز بر اين باور بودهاند كه برنامههاي معارفي سيما در آشنايي آنها با آداب و رسوم ديني تأثيري نداشته است.
جوانان، مشتاق كسب تجارب تازه دينينتايج اين نظرسنجي همچنين نشان ميدهد كه جمعيت رأيدهنده در اين طرح نظرسنجي كه بيشتر آنها جوان هستند از تجربههاي ديني تازه به خوبي استقبال ميكنند؛ چه بسا 88 درصد از رأيدهندگان اعلام كردهاند كه موافق كسب چنين تجارب تازه ديني هستند با اين حال به نظر ميرسد كه رسانه ملي نتوانسته است از اين ظرفيت به درستي استفاده كند.
در اين بين شبكه قرآن و معارف سيما كه مهمترين نقش را در معرفي معارف ديني به مخاطبان رسانه ملي و افزايش ايمان و اعتقاد ديني آنها دارد نتوانسته در اين طرح نظرسنجي حمايت رأيدهندگان را با خود به همراه داشته باشد. چيزي حدود 65 درصد از رأيدهندگان در اين نظرسنجي اعلام كردهاند كه شبكه قرآن و معارف سيما در يادگيري معارف ديني در بين جوانان مؤثر نبوده است. ضمن آنكه 82 درصد نيز اعلام كردهاند اخبار معارفي را از طريق شبكه قرآن و معارف سيما دنبال نميكنند.
بيشتر رأيدهندگان در اين نظرسنجي بر اين باور بودهاند كه بهتر است مدت پخش برنامههاي معارفي افزايش پيدا كند اما در عين حال بيشتر جمعيت رأيدهندگان اعلام كردهاند كه از طريق شبكههاي سيما اطلاعات زيادي درباره فلسفه و ارزش زيارت كسب نكردهاند. 79 درصد از شركتكنندگان در اين نظرسنجي نيز گفتهاند كه ديدن برنامههاي شبكه قرآن و معارف سيما را به ساير شبكهها ترجيح نميدهند.
ظاهراً به همان نسبت كه نظر مساعد رأيدهندگان به نفع پخش فيلم و سريال ديني به جاي برنامههاي گفتوگو محور ديني و معارفي است به همان نسبت رأيدهندگان مخالف برنامههاي گفتوگو محور هستند چنانكه بيشترين تعداد شركتكنندگان در نظرسنجي گفتهاند كه به همراه خانوادهشان از برنامههاي گفتوگوي چالشي ديني شبكه قرآن و معارف سيما استفاده نميكنند. 56 درصد رأيدهندگان از عارض شدن بيحوصلگي و كسالت هنگام تماشاي برنامههاي معارفي سيما گفتهاند و 59 درصد نيز بر اين باور بودهاند كه ديدن برنامههاي شبكه قرآن و معارف سيما باعث نشده تا به مسلمان بودن خود افتخار كنند.
نتيجه اين نظرسنجي نشان ميدهد كه بيشتر شركتكنندگان در كل از عملكرد شبكه قرآن و معارف سيما در آموزشهاي ديني و معارفي راضي نيستند. تا لحظه تنظيم گزارش اين جمعيت ناراضي را 66 درصد از رأيدهندگان تشكيل ميدهند كه معتقد هستند آداب ديني از طريق فيلمها و برنامههاي كارشناسي اين شبكه به خوبي منتقل نشده است و شبكه قرآن و معارف نتوانسته در ايجاد حال و هواي وفاق ديني و همدلي ملي موفق عمل كند. اين جمعيت ناراضي معتقد هستند كه تبليغات براي فرهنگ ديني در سطح شبكه قرآن و معارف سيما مناسب نيست.
سياستگذاري توليد برنامههاي معارفي بايد تغيير كندمهمترين سؤال در اين طرح نظرسنجي از شركتكنندگاني كه ميتوان آنها را يك جامعه آماري كوچك به نمايندگي از جامعه مخاطبان رسانه ملي در نظر گرفت مربوط به بازنگري در توليد و پخش برنامههاي معارفي سيما است كه چيزي حدود 93 درصد از جمعيت شركتكننده در آن قائل و معتقد به لزوم بازنگري و سياستگذاري جديد در خصوص توليد و پخش برنامههاي معارفي سيما بودهاند. آماري پراهميت كه نشان ميدهد سرافراز بايد به شكلي جدي به فكر ايجاد تغيير و تحول در حوزه توليد برنامههاي معارفي سيما باشد.
در اين نظرسنجي البته ميتوان به رگههايي از رضايتمندي مخاطبان از عملكرد رسانه ملي نيز اشاره كرد؛ آنجا كه بيشتر شركتكنندگان اين نظرسنجي سطح اطلاعات و سواد ديني مجريان معارفي شبكههاي سيما را مناسب ارزيابي يا اعلام كردهاند كه براي جوانان برنامه معارفي شبكههاي ماهوارهاي از برنامههاي شبكههاي صداوسيما به خصوص شبكه قرآن جذابتر نيست. با اين حال ساير نتايج نشان ميدهد كه در اين روزهاي حساس كه موج سكولاريسم جوامع مختلف بشري را نشانه گرفته است، صداوسيما نتوانسته در حوزه برنامههاي معارفي چندان موفق عمل كند.
براساس اين گزارش طرح نظرسنجي «بررسي نقش برنامههاي معارفي سيما در باورهاي ديني مردم» از سوي نهادي تحت عنوان مؤسسه فرهنگي «حركت سبز علوي» در حال انجام است. اين مؤسسه پيشتر در مواردي سابقه همكاري با صداوسيما را داشته است از جمله چندي پيش جشنواره عكس ملي سايه پدر و مهر مادر با همكاري مشترك اين مؤسسه و صداوسيما و نيز بسيج زنان كشور برگزار شده بود. از اينرو به نظر ميرسد كه اين طرح، بخشي از فعاليتهاي جديد سرافراز در رسانه ملي باشد.
تأكيد مراجع عظام به سرافراز در كنار شرايط و فضاي ديني دهكده جهاني، بحث افزايش گيرايي برنامههاي معارفي و ايجاد رغبت تماشاي آنها در بيننده را در اولويت قرار ميدهد؛ احتمالاً نظرسنجي اخير نيز در همين راستا طراحي شده تا قدمهاي به اشتباه برداشته شده در حوزه توليد برنامههاي معارفي و نارضايتي در پي آن را اصلاح كند؛ قدومي كه بايد آنها را به فالنيك گرفت.