همين چند وقت پيش بود كه مركز آمار ايران ميانگين هزينه يك خانوار روستايي را يك ميليون و 92هزار تومان و هزينه يك خانوار شهري را يك ميليون و 822هزار تومان در ماه اعلام كرد، رقمي كه نشان مي‌دهد اگر مجموع درآمد يك خانواده كمتر از اين ارقام باشد، آن خانواده زير خط فقر قرار دارد.
اما چند روز پيش معاون رفاهي وزارت كار از آمار و ارقام ديگري رونمايي كرد و گفت: «خط فقر در ايران به ازاي هر نفر ۲۵۰هزار تومان است» كه به اين ترتيب بايد خط فقر را براي يك خانوار چهار نفره يك ميليون و خانوار پنج نفره يك ميليون و ۲۵۰ هزار تومان در نظر بگيريم.
چند سالي بود كه هيچ مسئولي سعي نمي‌كرد با ارائه آمار و ارقامي در مورد خط فقر، خودش را وارد بازي‌هايي كند كه بعد از كلي كش و قوس نتيجه‌اي در انتها ندارد. اما اين‌بار احمد ميدري، معاون رفاهي وزارت كار در يك برنامه راديويي با اعلام رقم 250هزار تومان گفت كه «محاسبات ما نشان مي‌دهد اين رقم نسبت به وضعيت خانواده‌ها و شهرهاي مختلف متفاوت است.» كارشناسان معتقدند براي شناخت خط فقر، مسئولان بايد معيارها و روش محاسبه آن را به صورت شفاف عنوان كنند.
تعيين خط فقر محاسبات از راه‌هاي گوناگوني انجام مي‌شود، يعني محاسبه خط فقر براساس حداقل معيشت است يا خط فقر براساس تأمين مواد غذايي درحد نرمال تعيين شده. خط فقر براساس كالري مورد نياز روزانه محاسبه مي‌شود يا برآورد خانوارهاي آسيب‌پذير بر اساس نماگرهاي رفاه صورت گرفته است.
فاصله اعداد با زندگيهاخط فقر را بايد يك خط با معيارهاي مختلف در نظر داشت؛ خطي كه هر مسئولي مي‌تواند با اظهارنظرهاي شخصي‌اش آن را بالا و پايين كند. در اين تعاريف اگر در مورد فقر مطلق يا فقر نسبي صحبت كنيم، به خطوط متفاوتي مي‌رسيم. در تعريف خط فقر آمده كه «خط فقر ارتباطي بين فقر و نابرابري نسبي دارد.» اين خط پايين‌ترين حد درآمد لازم براي حفظ زندگي در حداقل معيشت را نشان مي‌دهد كه در اين تعريف، حفظ زندگي، به قضاوت‌هاي فردي و معيارهاي اجتماعي بستگي مي‌يابد.
بسياري از كالاها از جمله نيازهاي ضروري يك فرد به شمار مي‌آيند كه نمي‌توان حذف آنها را به اين راحتي‌ها پذيرفت اما فشارهاي اقتصادي اين امر را به فرد و خانواده‌اش تحميل مي‌كند. حال وقتي در جامعه‌اي تورم به يكباره افزايش مي‌يابد، به تبع آن برخي از كالاها نيز از سبد خانوارهاي متوسط و ضعيف جامعه حذف مي‌شود. اين در حالي است كه كسي به خط فقر و فقير شدن مردم توجهي نمي‌كند.
كافي است براي قبول آمار و ارقامي كه معاون رفاهي وزارت كار اعلام كرده است، چند سالي به عقب برگرديم. سال 1389 رقم 946 هزار تومان به عنوان خط فقر اعلام شده بود. در سال 89 و طبق گزارش منتشر شده از سوي بانك مركزي از وضعيت بودجه خانوارها، متوسط هزينه ناخالص هر خانوار شهري در آن سال معادل يك ميليون و 180 هزار تومان بود و با توجه به ارقام اعلام شده پنج دهك جامعه زير خط فقر قرار داشتند.
در همان سال و بر اساس گزارشي كه مركز آمار ايران از هزينه و درآمد خانوارهاي شهري و روستايي ايران منتشر كرد، مشخص شد كه متوسط هزينه هر خانوار روستايي ماهانه 570 هزار تومان و درآمد هر خانوار در ماه 490 هزار تومان است كه اين ارقام هر دو زير خط فقر روستايي قرار داشتند.
البته بعد از گذشت چند سال و در بهار سال جاري، مركز آمار متوسط هزينه يك خانواده شهري را يك ميليون و ۸۲۲ هزار تومان اعلام كرد. اما در مقابل مركز آمار، گروهي از كارشناسان خط فقر را براساس آخرين محاسبات و با درنظر گرفتن نرخ تورم براي يك خانواده پنج نفره در شهر تهران حدود 2 ميليون و ۳۰۰ هزار تومان اعلام كرده‌اند.
حداقل دستمزد چقدر است؟هرگز نمي‌توان براي اعلام خط فقر يك نرخ را آن هم به صورت خط فقر ملي اعلام كرد زيرا در هر نقطه و بر اساس شاخص‌هاي مختلف، اين رقم نيز تغيير مي‌كند؛ شاخص‌هايي مانند تعداد اعضاي خانوار، ميزان توسعه‌يافتگي استان، سكونت در نقاط شهري يا روستايي كه جزو معيارهاي مشخص شدن خط فقر هستند.
با اين تفاسير وقتي دولت‌ها صحبتي از خط فقر به ميان نمي‌آورند، معلوم است كه ترجيح مي‌دهند به دور از قيل و قال كارشناسان و تشكل‌هاي كارفرمايي و كارگري و در يك سكوت خودساخته به تعيين حداقل دستمزد حقوق بگيرانشان بپردازند، البته تصميمي كه هيچ وقت به نفع كارگران و كارمندان نبوده است.
در سال جاري حداقل دستمزد كارگران 609هزار تومان و حداقل حقوق كارمندان و بازنشستگان دولتي هم 600هزار تومان بود.
حال اگر ملاك خانوارهاي ايراني را چهار نفر در نظر بگيريم و قرار باشد كارگران و كارمندان روي خط فقر بمانند و به زير آن سقوط نكنند، بر اساس گفته‌هاي معاون رفاهي وزارت كار بايد حداقل دستمزد اين گروه را براي سال 94 چيزي حدود يك ميليون تومان تعيين كنيم.
در برابر عدد فوق اگر رقم بانك مركزي در مورد هزينه ماهانه 2ميليون و 320هزار توماني خانوارهاي شهري در سال 93 را معيار قرار بدهيم مشخص مي‌شود كه ميانگين هزينه يك خانوار شهري در طول سال به 28ميليون تومان رسيده. اين در شرايطي است كه مقايسه حداقل دستمزدها با اين رقم از قرار داشتن بسياري از خانوارها در زير خط فقر خبر مي‌دهد.
شوخي‌هاي غمانگيزامسال دولت به‌خاطر پايين آمدن قيمت نفت در وضعيت مناسب مالي قرار ندارد. از طرف ديگر بالا رفتن نرخ تورم نيز فشار زيادي به طبقه متوسط و حقوق بگير جامعه وارد كرده است و اگر پيشنهاد افزايش 14درصدي حقوق كارمندان از طرف دولت را هم اجرا شده بدانيم باز هم قشر عظيمي از جامعه به زير خط فقر سقوط خواهند كرد.
هنوز معلوم نيست كه چرا مسئولان و مديران اقتصاد كشور از محاسبه و اعلام خط فقر خودداري مي‌كنند و حتي گوش‌هاي خود را نيز روي صحبت‌هاي كارشناسان مستقلي كه طي چند سال اخير ارقامي را محاسبه و اعلام كرده‌اند نيز بسته‌اند.
اگر خط فقر را براي يك خانواده چهار نفره يك ميليون تومان در نظر داشته باشيم و بپذيريم كه اين خانواده مستأجر نيست و نه وامي دارد و نه بدهكاري ديگري، هر فرد به ازاي هر روزش 8هزار و 300 تومان پول در جيب دارد كه بايد با آن امرار معاش كند؛ رقمي كه بسياري از شهروندان كارگر و كارمند بيش از نيمي از آن را هم اكنون فقط براي رفت و آمدشان به محل كار هزينه مي‌كنند.
حتماً مبلغ يك ميليون تومان براي يك خانواده چهار‌نفره كه هرگز در طول سال مريض نشوند و عطاي تفريحات و مسافرت و نيازهاي جانبي فرزندان را نيز به لقايش بخشيده باشند هم يك شوخي بزرگ و غم‌انگيز است. براي تعيين خط فقر نياز نيست آمار و ارقام زيادي را بالا و پايين كرد، بلكه كافي است چند روزي مثل اقشار طبقه متوسط جامعه زندگي كرد.
نگرش دولت جدید"ربطی به پائین امدن
