چگونه چين به قدرتي اقتصادي در جهان تبديل شده است؟ اين سؤالي است كه هم اقتصاد دان‌ها، هم سياستمداران جهاني و هم مردم عادي كوچه و بازار به دنبال پيدا كردن پاسخي براي آن هستند. چين قدرت نوظهور اقتصادي جهان چه راهي را براي رسيدن به نقطه فعلي پشت سر گذاشته و آيا در راه رسيدن به خواسته‌هاي خود موفق بوده است؟ مستند «اي‌كاش مي‌دانستم» اثر تحسين‌برانگيز «ژانگ كه‌جيا» كارگردان جوان سينماي چين محصول سال 2010، تلاش دارد تا واقعيت‌هاي اقتصادي چين را در كنار مناظر طبيعي و اين كشور پهناور به نمايش بگذارد.
«اي‌كاش مي‌دانستم» درباره چيست؟
فيلم مستند «اي‌كاش مي‌دانستم» به كارگرداني ژانگ كه‌جيا، به مسائل جاري كشور چين مي‌پردازد. اين مستند وابستگي دو عنصر مهم اقتصاد و سياست را به يكديگر تصوير مي‌كند. در دنياي امروز وابستگي اقتصاد و سياست نسبت به قرن‌ها و دوره‌هاي پيشين صد چندان شده است، و اين لازم و ملزوم به‌شكلي است كه مي‌توان اقتصاد و سياست را به هم تنيده دانست. لذا بر اين اساس دولتمردان هر كشوري كه انديشه عرض‌اندام و حضور قدرتمند در عرصه بين‌المللي را در سر مي‌پرورانند و در نظر دارند به عنوان كشوري قدرتمند و صاحب نفوذ در صحنه جهاني شناخته شوند، نخست پايه‌هاي اقتصادي كشور خود را استحكام مي‌بخشند تا از لحاظ اقتصادي خود را قوي سازند. از معدود كشورهايي كه در مدت زمان كوتاهي توانست به اين آرزو تحقق بخشد كشور چين بود. دولتمردان چيني بعد از تجربه اقتصاد بسته سوسياليستي و عدم‌جوابگويي اين نوع اقتصاد، با رويكردي كاملاً متفاوت با اقتصاد كمونيستي، درهاي اقتصاد خود را روي «اقتصاد باز» گشودند، و در چرخشي ۱۸۰ درجه‌اي وضعيت رفاه عمومي و موقعيت سياسي خود را در عرصه بين‌الملل به‌كلي تغيير دادند. بعد از اين چرخش اقتصادي، اين كشور به يكي از چند بازيگر اصلي در صحنه بين‌المللي بدل شد. واقعيت اين است كه جمعيت انبوه به اقتصاد غول‌پيكر چين اين فرصت را داد تا بتواند از نيروي كار بسيار ارزان‌‌قيمت برخوردار شود. اين نيروي كار آنچنان فراوان و در دسترس است كه هيچ كشور ديگري از چنين نيروي فراوان و ارزان‌‌قيمتي براي بهره‌گيري اقتصادي برخوردار نيست. تنها كشوري كه از لحاظ جمعيتي همپاي چين است، هندوستان است، اما اين كشور به‌دلايل گوناگون نمي‌تواند رقيبي جدي براي چين به‌حساب بيايد.
كارگردان جوان و موفق
«ژانگ» يكي از شناخته‌‌شده‌ترين، جهاني‌ترين و تحسين‌شده‌ترين هنرمندان چيني است. او در سال 2006 براي فيلم «هنوز زندگي» برنده خرس طلاي جشنواره برلين شد، و نخستين فيلم او به نام «جهان» در سال 2004 نامزد خرس طلاي جشنواره برلين شد. به «ژانگ كه‌جيا» جايزه‌هاي جهاني فراواني براي فيلم‌هاي «صحنه»، «لذت ناشناخته»، «سكوي پرتاب» و «جهان» اهدا شده است. او بر خلاف شهرت و ستايشي كه در سراسر جهان از وي شده، در كشورش فيلمساز مهجوري است، كه به حاشيه رانده مي‌شود. فيلم‌هاي او به موضوع‌هايي چون «جواني از دست‌رفته، تاريخ معاصر چين و جهاني‌شــــدن» مي‌پردازند، و سبك مشخصي را در كارنامه هنري‌اش نشان مي‌دهد. نمايش رنگ‌‌هــاي غليظ، برداشت‌هاي بلند، برگزيــــدن شيوه‌هاي رئاليستي و ميني‌ماليستي از ويژگي‌هاي بارز آثار اوست. فيلم «هنوز زندگي» كه ژانگ كه‌جيا در سال 2006 در كشورش ساخت، جزو پنج فيلم چيني حاضر در فهرست بهترين‌هاي سينماي آسيا قرار دارد. فيلم ديگر اين كارگردان مطرح، «عصر تاتو» است كه به ماجراي گروهي از بچه‌هاي خياباني در آخرين روزهاي «انقلاب فرهنگي» در چين مي‌پردازد. به‌دليل حال و هواي قصه، اين نوجوانان مجبور به فراگيري هنرهاي رزمي هستند. از اين لحاظ «عصر تاتو» يك درام اجتماعي، سياسي، ماجراجويانه و پرحادثه است. ژانگ دربارۀ اين فيلم گفته است: «مي‌خواهم با اين فيلم بر روي موضوع‌هاي كوچك و به ظاهر كم‌‌اهميت متمركز شوم، موضوع‌هايي كه دربار زندگي مردم عادي است. هدف من نمايش درد و رنجي است كه مردم شرايط دوره انقلاب فرهنگي را تحمل كردند و اين مهم، موضوعي است كه قصه فيلم آن را تصوير مي‌كند.» مستند «اي كاش مي‌دانستم» براي نخستين بار از شبكه چهار سيما پخش شد.
