تمامي عوامل مذکور منجر به افزايش مرگ و مير جانواران آبزي و بخصوص فک‌ها می شود. زندگی فک‌ها به عنوان تنها پستانداران موجود در درياي خزر در حال حاضر در معرض نابودی قرار گرفته است. از اين رو تعدادي از مسئولان محيطزيست، اداره شيلات و فعلان محيط زيست، نگران انقراض اين گونه ارزشمند شده‌اند و در پی یافتن راهکاری برای نجات این گونه آبزیان هستند.
***
*انقراض تنها پستاندار درياچه خزر
با رسانه‌اي شدن اين خبر که فک‌هاي خزري مورد تهديد جدي انقراض قرار گرفته‌اند، رئيس اداره نظارت بر حيات‌وحش محيطزيست مازندران در ارتباط با افزايش تلفات تنها پستاندار درياي خزر مي‌گويد:اين جاندار که در درياي خزر زيست مي‌کند، در فهرست گونه‌هاي حمايت شده و در خطر انقراض ليست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت قرار دارد.
کوروس ربیعی در رابطه با مجموع اين تهديدات که فک‌هاي خزري را به خطر انقراض نزديک مي‌کند مي‌افزايد: فک‌هاي خزري در حوزه‌هاي شمالي و جنوبي درياي خزر با يک سري از موانع جدي براي ادامه زيست‌شان دست و پنجه نرم مي‌کنند. از جمله موارد خطرساز براي زندگي اين گروه از جانداران مي توان به حملاتي که از سوي حيوانات ديگر بخصوص گرگ‌ها و عقاب‌ها صورت مي‌گيرد، اشاره کرد. البته حمله حیوانات وحشی تنها عامل تهدید کننده حیات فک‌ها نیست و برخی صيادان سودجو هم برای نابودی این جانواران دست به کار شده اند. شکار بي‌رويه اين گونه ازرشمند براي عواملي چون قاچاق پوست آنها به مناطق ديگر انجام مي‌شود.
ربیعی مهمترين عامل پيشروي فک‌هاي خزري به سمت انقراض را آلودگي درياچه خزر به انواع عوامل آلاينده‌ها از جمله سموم و فلزات سنگين مي‌داند و در اين باره مي‌گويد: آلودگي درياي خزر به انواع آلاينده‌ها، زيست اين جاندار را به شدت به خطر انداخته است. اين تهديد بيش از عواملي چون صيدهاي بي‌رويه، حمله جانوران وحشي و تغييرهاي زيست محيطي براي اين جاندار به همراه کاهش نرخ باروري خطر آفرين شده است.
رئيس اداره نظارت بر حيات‌وحش محيطزيست مازندران با اشاره به اينکه دوره آبستني در فک‌ها بيش از 11 ماه طول مي‌کشد، مي افزايد:جفت‌گیری فک‌هاي دريايي درمحدوده زمانی خاصي که از اواخر بهمن تااواسط اسفنداست، صورت مي‌گيردوتوله‌هارادربخش شمالی خزر ودرحفره‌هايي که درقطعات یخ و برف ایجادمی‌کنند بدنیامی‌آورند. آنها تاحدود یک ماه بعداز زایمان مواظبت ازتوله‌هاوشیردهی رابرعهده دارند.پس از اين برهه زماني توله‌هادسته جمعی مهاجرت به سوی آبهای میانی وعمیق جنوبی راآغاز مي‌کنند.
ربیعی در ادامه مي‌افزايد: مهاجرت بچه فوک‌ها در فصل تابستان وپاییز به سواحل جنوبی همزمان باشروع فصل صید ماهیان درشمال کشوراست. ازاین رو وجودتورهای گسترده ماهیگیری تهدیدی برای زيست فک‌هابشمارمی‌آید. متاسفانه در سال‌ها گذشته مواردی از به دام افتادن اين توله‌هاوصدمات فیزیکی که منجربه مرگ فوک مي‌شود،گزارش شده است که اين هم تهديدي جدي براي آنها به شمار مي‌آيد.
* آلودگي‌هاي نفتي خطرآفرين
با افزايش تعداد تلفات اين گونه ارزشمند در درياچه خزر فعالان محيط زيست بيش از گذشته براي نجات زيست بوم کشورمان به تکاپو افتاده اند، يکي از اين افراد حميدرضاميرزاده روزنامه‌نگار و فعال محيطزيست است که در ارتباط با افزايش اين مشکل به خبرنگار " جوان" مي‌گويد: فک خزري به علت اينکه تنها پستاندار در درياچه خزر است، تنها گونه منحصر به فرد در اين درياچه به حساب مي‌آيد که در تلاش براي کاهش مشکلات زيستي اين جاندار بايد از تمام راه‌ها استفاده کرد.
وي در ادامه در ارتباط با زيستگاه فک‌هاي دريايي مي‌افزايد: درياچه خزر از مشکلات زيادي برخوردار است که تا مجموع اين مشکلات برطرف نگردند، نمي‌توان مسئله مربوط به مرگ و مير فک‌ها را کاهش داد. از اين رو مي‌توان گفت اولين موردي که قبل از شکار صيادان به نسل يک جانور ضربه مي‌زد، زيستگاه جانوران است. متاسفانه فک‌هاي دريايي از زيستگاه خوبي برخوردار نيستند.
ميرزاده ادامه می دهد: درياچه خزر از هر طرف بسته است که اين خود در افزايش انواع و اقسام آلودگي‌ها و عدم خروج آنها نقش به سزايي را ايفا مي‌کند. از مجموع آلودگي‌هاي درياي خزر که فک‌ها را تهديد مي‌کنند، مي‌توان به دو گروه عمده اشاره کرد که در راس آن آلودگي‌هاي نفتي قرار دارد. اين آلودگي ها که به محض ورود و برخورد با جانور مرگ قطي آن را در پي دارد، از سمت کشور‌هاي شمالي به اين زيستگاه وارد مي‌شوند. در مثال بارز اين مورد مي توان به آلودگي‌هاي نفتي‌اي که در چند سال گذشته از سوي کشور ترکمنستان پس از نشت نفت در اين محل رخ داد، اشاره کرد. این الودگی ها منجر به مرگ هزاران قطعه فک شد.
بنا به گفته اين فعال محيطزيست آلودگي دوم از سمت کشور ما به اين آب‌ها وارد مي‌شوند که مانند آلودگي سري اول به سرعت مرگ جاندار را به دنبال ندارد. اين آلاينده‌ها که منبع‌شان شهري است فاضلاب‌هاي همه شهرهاي ساحلي را شامل مي‌شود که به صورت مستقيم به اين درياچه وارد مي‌شود.
میرزاده در رابطه با تاثيرهاي سري دوم آلودگي‌ها بر روي فک‌ها مي‌گويد: اين سري آلاينده‌ها به طور مستقيم بر اين جانداران اثر نمي‌گذارند. براي مثال با ورود آلودگي‌هاي ميکروبي از طريق فاضلاب‌هاي شهري به درياچه خزر غذاي فک خزري تحت تاثير قرار بگيرد و به مرگ و مير آنها ختم شود. از اين رو با کاهش منابع غذايي زيست اين جانداران نيز در درازمدت به خطر مي‌افتد. البته جداي از اين آلودگي‌ها ما الان شاهد ورود گونه‌اي ماهي مهاجم به اين آب‌ها هستيم که با خوردن تخم ماهيان خاويار باز هم از تعداد منابغ غذايي فک‌ها کاسته است.
وی با اشاره به صيادان به عنوان يکي ديگر از عوامل کاهش تعداد فک‌ها مي‌افزايد: صيادان به دو گروه عمده تقسيم مي‌شوند که گروه اولي را صياداني تشکيل مي دهند که بر اساس تفکر اشتباه، فک‌ها را مي‌کشند. آنها معتقدند اين جانداران مانع کسب وکار شده و ماهيان را مي‌خورند. اما گروه دوم که براي صيد ماهي به درياچه مي‌روند با پهن کردن تور براي صيد، گاهي فک‌ها را هم به اشتباه شکار مي‌کنند. با اطلاع رساني‌هايی که در اين راستا صورت گرفته است، صيادان فک ها را براي دريافت پاداش به مراکز درماني این گونه جانداران مي‌دهند.
میرزاده در پايان مي‌گويد: رسيدگي به عواملي که به محيطزيست مربوط است فقط حوزه فعاليت‌هاي يک سازمان يا نهاد خاص را شامل نمي‌شود. براي بهبود زندگي نه تنها فک‌ها بلکه تمام موارد زيست‌محيطي، بايد تمام سازمان‌ها و نهاد‌ها با کمک به هم چاره انديشي و اقدام کنند.
