خبر فوت ملك عبدالله اوايل بامداد جمعه اعلام شد و براساس اصل وراثتي پادشاهي عربستان، وليعهد سلمان بن عبدالعزيز به پادشاهي عربستان سعودي رسيد. هرچند انتخاب پادشاه جديد برخلاف بعضي پيشبينيها بدون مشكل خاصي صورت گرفت اما تحليلگران معتقدند به دليل بيماري فراموشي كه پادشاه جديد دارد، بحران جانشيني و حكومتمداري اين كشور پس از اين تاريخ آغاز ميشود و در همين حال غرب بر اساس سياستهاي دوگانه خود سعي كرد با توصيف ملكعبدالله به عنوان مردي صلح دوست و اصلاحطلب بر ادامه حمايت خود از حكومت غيردموكراتيك عربستان سعودي تأكيد كند.
به گزارش «جوان»، تلويزيون رسمي عربستان سعودي به نقل از دفتر پادشاه عربستان سعودي در بيانيهاي اعلام كرد ملك عبدالله بن عبدالعزيز پادشاه اين كشور در ساعت يك بامداد (به وقت محلي) روز جمعه درگذشت. ملك عبدالله در چند هفته اخير به علت ابتلا به عفونت ريه در بيمارستان بستري بود. او در سال 2005 و پس از مرگ برادرش، ملك فهد، پادشاه عربستان سعودي شد. در حالي كه بعضي تحليلگران پيشبيني كرده بودند عربستان سعودي پس از مرگ ملك عبدالله احتمالاً با بحران جانشيني و رقابت شاهزادگان مواجه خواهد شد اما بلافاصله پس از مرگ عبدالله تلويزيون رسمي عربستان اعلام كرد شاهزاده سلمان وليعهد به عنوان پادشاه جديد معرفي و با وي بيعت شد و شاهزاده مقرن نيز به مقام وليعهدي رسيد. سلمان بن عبدالعزيز هفتمين پادشاه عربستان سعودي محسوب ميشود و 80 سال سن دارد كه بلافاصله پس از انتخاب به پادشاهي دست به يك سري عزل و نصبهاي جديد زد. متعب، پسر شاه سابق و رئيس گارد ملي، بر خلاف انتظارها هيچ سمت جديدي نگرفت و حتي مشاور ويژه سلطنتي هم نشد. «خالدالتويجري» مشاور شاه سابق و رئيس گارد سلطنتي و رئيس دربار از اين دو منصب بركنار و «محمد بن سلمان» پسر پادشاه جديد به اين سمت گمارده شد. به جاي سمت دوم التويجري كه از رياست گارد سلطنتي عربستان كنار گذاشته شد، سرلشكر «حمد العوهلي» جانشين او شد. از سوي ديگر، «محمد بن نايف» وزير كشور، جانشين وليعهد و معاون دوم شوراي وزيران عربستان انتخاب شده است. اين اولين بار است كه جانشين وليعهد خارج از فرزندان عبدالعزيز بنيانگذار عربستان سعودي انتخاب ميشود. با اين انتخاب جانشيني به نسل دوم منتقل شده است. بر اساس عزل و نصبهاي جديد، تمامي اعضاي شوراي وزيران از جمله سعودالفيصل، وزير خارجه در مناصب خود ابقا شدند. در اين بيانيه همچنين درخواست شده است كه در كنار بيعت با پادشاه با جانشين وليعهد نيز بيعت شود.
ورود عربستان به بحران جانشينيانتخاب سلمان بن عبدالعزيز به پادشاهي جديد عربستان در حالي صورت ميگيرد كه گزارش شده وي از بيماري فراموشي خفيف رنج ميبرد و همين مسئلهباعث شده تا تحليلگران انتخاب وي را به عنوان پادشاه جديد صرفاً براي حفظ ثبات بدانند و بحران جانشيني در اين كشور وارد مرحله جديدي شده است.
واشنگتنپست با اشاره به مشكلات جسماني، زوال عقل و اختلال مشاعر سلمان نوشت: «دوره حاكميت وي نسبتاً كوتاه خواهد بود. در آن صورت بروز جنگ قدرت براي جانشيني وي ميتواند به يك خلأ جدي در يك دوره زماني حساس در خاورميانه بينجامد.» بر اساس تحليل واشنگتنپست، خاندان بزرگ آل سعود دچار چنددستگي است، حتي اگر خصومتها محدود به كاخ سلطنتي باشد، نزاعهاي دروني ميتواند روند تصميمگيري را در اين كشور پادشاهي در يك برهه زماني حساس فلج نمايد.» سيمون هندرسون، عضو مؤسسه سياست خاورميانه و كارشناس روند جانشيني در عربستان ميگويد: «با وجود مباحثاتي كه درباره انتقال آرام قدرت صورت ميگيرد، دلايل زيادي براي اين پيش بيني وجود دارد كه عربستان سعودي دوران دشواري پيش رو دارد.» هندرسون گفت: « ممكن است كشمكشهاي وسيعتر از آن باشد كه خاندان سعودي اذعان ميكند چون آنها اصلا نميخواهند اختلافاتشان علني شود و سعي خواهند كرد بر آن كاملاً سرپوش بگذارند.»
ريچارد هاس، رئيس شوراي روابط خارجي امريكا نيز در صفحه رسمي خود در توئيتر نوشت: عربستان سعودي احتمالاً به بحران بلندمدت جانشيني و حكومتمداري وارد ميشود.
سياست عربستان تغيير نميكندبا توجه به شرايط حاكم بر پادشاهي عربستان انتظار نميرود درگذشت ملك عبدالله و تعيين چانشين جديد تغييري در سياستهاي اين كشور به ويژه در سياست خارجي رياض در رابطه با تهران و رژيم صهيونيستي ايجاد كند. الجزيره در تحليلي نوشت: « چه با عبدالله و چه بدون عبدالله سياست عربستان نسبت به ايران تغيير نخواهد كرد.» تحليلگر سيانان هم در پاسخ به اين سؤال كه روابط عربستان و اسرائيل در دوران جديد به كدام سمت پيش ميرود، گفت دو طرف در سالهاي اخير به واسطه «تهديد ايران و حزبالله» ادبيات مشابهي داشتهاند و رياض هرگز از اقدامات ضدايراني اسرائيل، انتقاد نكرده است. وي تصريح كرد كه انتظار ميرود همين روند در سالهاي آينده نيز ادامه داشته باشد.
از سوي ديگر تحليلگر شبكه سيانان روز جمعه پيشبيني كرد در دوره پادشاه جديد عربستان، وضعيت حقوق بشري در اين كشور رو به وخامت بگذارد. وي در اين رابطه گفت: «سلمان در مقايسه با ملك عبدالله ديدگاههاي محافظهكارانهتري دارد و از همين رو انتظار ميرود در دوران حكومت وي، عربستان شاهد وضعيت بدتري در زمينه حقوق بشر باشد.»
رياكاري غرب در پي فوت ملكعبدالله رهبران غرب پيامهاي تسليت دادند و در آن سعي كردند وي را مردي صلحطلب و خردمند توصيف كنند، از جمله باراك اوباما ملك عبدالله را به «شجاع و صادق» جان كري به «خرد و دانش» و ديويد كامرون «متعهد به صلح» و جان مككين «صداي رساي اصلاحات، طرفدار زنان و مخالف خشونت» توصيف كردند. اين توصيفها بيش از هر چيزي استانداردهاي دوگانه غرب را در برخورد با حقوق بشر نشان ميدهد، فعالان حقوق بشر با اشاره به وراثتي و غيردموكراتيك بودن پادشاهي عربستان و همچنين اعدام و سركوب مخالفان اين توصيف را به سخره گرفتند. خبرگزاري روسي «اسپوتنيك»، ساعاتي پس از انتشار خبر درگذشت پادشاه عربستان، واكنشهاي متفاوت سران كشورها و كاربران شبكههاي اجتماعي را در كنار هم گذاشت و تفاوت زياد ميان آنها را به مخاطبان خود نشان داد. اسپوتنيك نوشته: «درحالي كه سران كشورها، به مناسبت درگذشت پادشاه عربستان، پيام تسليت صادر ميكنند، كاربران شبكههاي اجتماعي، عبدالله را حاكمي سركوبگر توصيف ميكنند.» عباس خديم كارشناس مسائل منطقه هم در صحفه توئيتر خود نوشت: «اوباما در حالي ملك عبدالله را شجاع توصيف ميكند كه وي حتي جرئت اجازه رانندگي به زنان را نداشت.» عفو بينالملل پيشتر در گزارشي از وضعيت حقوق بشر در عربستان به شدت از عملكرد پادشاه اين كشور در مبارزه با تروريسم انتقاد و اعلام كرد كه هزاران زنداني بدون اينكه محاكمه عادلانهاي براي آنها برگزار شده باشد يا حتي تفهيم اتهام شده باشند، براي سالها در شرايطي اسفبار در زندانهاي سعودي نگهداري ميشوند.
بر اساس اين گزارش، مقامات عربستان و در رأس آنها ملك عبدالله حقوق بشر را به شكل گستردهاي نقض ميكنند و از نفوذ بالاي خود در جامعه جهاني استفاده ميكنند تا اين امر ناديده گرفته شود و اينكه نقض حقوق بشر به بهانه مبارزه با تروريسم به شكل گسترده و در خفا انجام ميشود و ارتباط قربانيان با جهان خارج بدون محاكمه، گاه براي سالها قطع ميشود.
واكنش نفتاز سوي ديگر، بعد از اعلام خبر فوت پادشاه عربستان بهاي نفت در بازار نيويورك افزايش يافت. به گزارش خبرگزاري فرانسه، در بازار معاملات نيويورك هر بشكه نفت وست تگزاس اينتر مدييت براي تحويل در ماه مارس با افزايش 93 سنتي، 47 دلار و 24 سنت معامله شد. كارشناسان معتقدند، مرگ ملك عبدالله بيثباتي در سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) را بالا ميبرد. نيل بوريج، تحليلگر مؤسسه «سانفورد سي برناستين» در باره پيامدهاي مرگ پادشاه عربستان بر بازار نفت به دويچهوله گفت: «نوسانهاي بازار نفت به طور كوتاهمدت افزايش خواهد يافت.» اين كارشناس همچنين گفت كه معتقد نيست بعد از مرگ پادشاه عربستان تغييري در سياست اين كشور پديد آيد.