نزديك به 28 سال از پايان دفاع همه جانبه ملت ايران مي‌گذرد، اين در حالي است كه ما حتي شاهد يك نمونه چشمگير و شايسته كه مبين وقايع جنگ و نشر كننده ارزش‌هاي معنوي آن باشد، نبوده‌ايم. هرچند باغ موزه‌هاي دفاع مقدس تلاشي در جهت جبران اين عقب ماندگي است، اما نگاهي به آمار موزه‌هاي جنگ در سراسر دنيا نشان مي‌دهد اين حركت در برابر اقدامات ديگر كشورها در پاسداشت بخش حماسي تاريخ كشورشان ناچيز است. در حالي كه كشوري چون نيوزلند با 5/1 ميليون جمعيت داراي 19 موزه نظامي است، انگلستان داراي بيش از 350 موزه نظامي و مرتبط با جنگ است، كانادا داراي بيش از هزار يادمان و يادبود جنگ است، حال چگونه است كه چنين رويداد مهم تاريخي در ايران مورد غفلت قرار مي‌گيرد؟! اين امرنگاه مجدد به اين موضوع و توجه بيشتر مسئولان را مي‌طلبد. آيا ابزارهاي مناسب براي اطلاع‌رساني به مردم به كار گرفته شده است؟ آيا وسايل ديداري و شنيداري مناسب براي اطلاع‌رساني موزه‌ها به كار گرفته شده است؟ آيا رسانه‌ها و تبليغات لازم در خصوص موزه دفاع مقدس صورت پذيرفته است؟
احداث باغ موزه‌هاي دفاع مقدس يكي از تلاش‌هاي عمده در كشورمان براي سامان‌دهي و تمركز‌بخشي به مجموعه‌اي از تلاش‌هاي پراكنده‌اي بود كه دلسوزان عرصه دفاع مقدس طي دو دهه پس از پايان جنگ تحميلي انجام داده‌اند اما از آنجا كه تجربه عظيم دفاع مقدس از وجود مادي و معنوي مختلفي برخوردار بود چنانچه ابعاد حيرت‌آورش عقل زميني را متحير مي‌سازد، ارائه موازي آگاهي عقلاني و حس و حال و فضاي معنوي و روح حماسي اين واقعه امري اجتناب ناپذير است.
بنابراين وقتي در تمام موزه‌هاي دنيا دو عنصر «انتقال آگاهي» و «انتقال حسي حضور» به عنوان دو عملكرد اساسي در نظر گرفته مي‌شوند، در باغ موزه دفاع مقدس كليات نمايش داده شده بايد در بخش‌هاي سه‌گانه تقسيم شوند كه «انتقال آگاهي» و «حس حضور» را در كالبد فضاي مادي مجموعه رنگي از «تعالي» بخشند، نكته‌اي كه به نظر مي‌رسد در برخي از مواقع مورد غفلت قرار مي‌گيرد.
آنچه فضاي جبهه‌هاي دفاع مقدس را آكنده بود همه از مقوله عينيات نيست. تفاوت اصلي باغ موزه با ديگر موزه‌هاي جنگ در سراسر جهان بايد در زنده كردن حس حضور باشد. چفيه بسيجي تنها يك قطعه از جامه نيست، درفش اعتلاي فرهنگ ايثار و فداكاري است. بر پلاك فلزي تنها مشخصات فرد را ننوشته‌اند بلكه بر آن هزار قصه ناگفته از تبار هويتي درج شده است كه از عشق، مظلوميت و عبوديت منشأ گرفته است. لذا باغ موزه دفاع مقدس يا مكان‌هاي معدودي كه براي بيان اوج حماسه آفريني ملت ايران در هشت سال دفاع مقدس، ساخته مي‌شوند، بايد متوجه ويژگي‌ها و تفاوت‌هاي اين دوره تاريخي با ساير جنگ‌هاي دنيا باشند و جلوه‌هاي خود را هرچه بيشتر به زيور معنويت و روح خفته در اين واقعه تاريخي آراسته سازند.
* پژوهشگر و استاد دانشگاه
