ديروز 16 آذر بود، روزي كه به نماد مقاومت و ايستادگي دانشجويان در برابر استكبار و استعمار غرب شهرت يافته و بر همين اساس هر‌ساله دانشگاه‌هاي مختلف كشور براي زنده نگه داشتن ياد شهداي دانشجوي سال1332 در محيط‌هاي علمي و آموزشي كشور مراسم متعددي برگزار مي‌كنند.
اما برخلاف اين رسم مألوف، روز گذشته اتفاق قابل‌تأملي در برخي دانشگاه‌هاي مهم كشور رخ داد كه از يك سو جامعه دانشگاهي را نگران و منقلب كرد و از سوي ديگر انحراف محيط دانشگاه‌ها از سمت «علمي- پژوهشي» به سوي «سياسي- امنيتي» را نشان داد. اين اتفاق لغو برنامه‌هاي سخنراني شخصيت‌هاي نزديك به گفتمان اصولگرايي از يك سو و تريبون دادن به چهره‌هاي تندرو و راديكال جريان تجديدنظرطلب از سوي ديگر از نكات قابل تأمل ديروز بود. لغو دهها برنامه در روز 16 آذر در دانشگاه طي روز گذشته در حالي صورت گرفت كه بسياري از مدعيان تدبير و اميد طي 16 ماه اخير همواره بر امنيتي نشدن محيط‌هاي علمي و دانشگاهي تأكيد كرده‌اند. اما اتفاقات روز گذشته – كه در ادامه به بخشي از آن خواهيم پرداخت- نه تنها نشاني از حاكم شدن اعتدال در فضاي دانشگاه‌ها نداشت بلكه باعث شد فضاي دانشگاه‌ها بيش از گذشته به سمت رويكردهاي اپوزيسيوني حركت كند.
امنيتي شدن دانشگاه در دومين سالبسياري از روزنامه‌هاي زنجيره‌اي طيف دوم خرداد پس از بيان اين جمله در هفته گذشته «از وعدهاي كه به شما دادم و از راه خودم باز نخواهم ايستاد، دوران افراط و فضاي امنيتي به سر آمده است» تلاش داشتند عنوان كنند كه 16 آذري متفاوت را در دومين سال استقرار دولت تدبير و اميد در پيش رو خواهيم داشت؛ اتفاقي كه كم و بيش با حوادث روز گذشته در مراكز علمي و دانشگاهي رنگ واقعي به خود گرفت.
اما حوادث روز گذشته مشابهت‌هاي فراواني با آنچه در 16آذر سال گذشته شكل گرفت، دارد. سخنراني رئيس‌جمهور در 16 آذر سال 92 در دانشگاه شهيد بهشتي با حواشي فراواني نظير «ممانعت تيم حفاظت رئيس‌جمهور از ورود تابلوي ضد‌امريكايي به داخل مراسم»، «گزينشي بودن انتخاب افراد حاضر در سالن»، «حق سخنراني ندادن به هيچ كدام از تشكل‌هاي دانشجويي و صدور بيانيه توسط پنج تشكل» و «سر دادن شعارهاي انحرافي توسط برخي حضار» همراه شد و برگزاري همايش‌هايي با جهت‌گيري خاص در همين روز با انتقادات فراوان همراه بود. برگزاري مراسم «سپيده اميد» در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران با حضور چهره‌هاي نشانه‌‌دار از حزب منحله مشاركت و فعال در فتنه 88 كه برخي از آنها سابقه مجرميت در شهرآشوب‌هاي گذشته عليه نظام را دارند- نظير علي شكوريراد، محمدرضا خاتمي و داوود سليماني به ميان دانشجويان آمده بودند- از جمله اين برنامه‌ها بود. در اين همايش شكوريراد اظهار مي‌كند: «اين جمعيت دل در گرو كساني دارند كه امروز در زندان هستند و براي آزاي آنها لحظه‌شماري مي‌كنند. حال كساني كه يوسف ما را در بند و حصر كردند بدانند كه اگر يوسف زندان كشيد، به عيارش افزوده شد. او توبه نخواهد كرد و پيغام داده است كه نگران من نباشيد، ... آيا كساني كه افراد را بدون قاضي به زندان مي‌برند مسلمان هستند؟» محمدرضاخاتمي دبيركل حزب منحله هم در همان گردهمايي مي‌گويد: امروز خورشيدهاي ما دانشجويان و اساتيدي هستند كه در زندان به سر مي‌برند و ستاره‌هاي ما نيز دانشجويان ستاره‌داري هستند كه به جرم عدالت‌طلبي از حقوق اوليه خود يعني تحصيل محروم شده‌اند. وي ضمن ابراز تمايل براي رفع حصر موسوي و كروبي تأكيد كرد: ما براي رسيدن به اين حق كوتاهي نمي‌كنيم و اميدواريم مسئولان نيز پيام 24 خرداد را درك كنند. دانشجويان شركت كننده در آن مراسم تاثير پذيرفته از اين عمليات رواني، شعارهاي «زنداني سياسي آزاد بايد گردد»، «يا حسين، ميرحسين»، «مجتهد واقعي، منتظري، صانعي» و«سلام بر خاتمي درود بر موسوي» سر مي‌دهند.
لغو متعدد برنامه‌هاي 16 آذر 93همانطور كه اشاره شد به رغم آنكه دانشجويان در دانشگاه‌هاي مختلف مقدمات مفصلي جهت برگزاري برنامه مناسبتي 16 آذر را از هفته‌ها قبل مهيا كرده بودند در عين ناباوري برخي از اين برنامه‌ها لغو و در مقابل مراسم هايي برگزار شد كه سخنرانان آن افراد حامي دولت اعتدال بودند. نمونه‌هاي فراواني از برنامه‌هاي لغو شده مي‌توان ذكر كرد كه از جمله آن «سخنراني حجت‌الاسلام ميرتاج‌الديني معاون سابق رئيس‌جمهور در دانشگاه تبريز»، «سخنراني شريعتمداري در دانشگاه اميركبير»، «سخنراني حميد رسايي در دانشگاه صنعتي قم»، «سخنراني پيام فضلي‌نژاد در دانشگاه اصفهان»، «سخنراني سيد محمود نبويان عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي در دانشگاه آزاد اراك» و «سخنراني همسر شهيد عليمحمدي و جايگزيني پزشكيان در دانشگاه هنر تبريز» است. اما اخبار عجيب روز دانشجوي امسال به اين موارد ختم نمي‌شود و در حالي كه از چند روز قبل اعلام شد آقاي روحاني به مناسبت 16 آذر به دانشگاه علوم پزشكي ايران خواهد رفت، مسئولان برگزاري برنامه و وزارت علوم، اعلام كردند كه حاضران اين نشست تعدادي از برگزيدگان! سراسر كشور هستند آن هم در شرايطي كه برخي از رسانه‌ها اعلام كردند افراد حاضر در اين نشست به مانند سال گذشته به صورت گزينشي انتخاب شده‌اند. موضوعات اينچنيني و طراحي عجيب براي اين جلسه، موجب شد پنج اتحاديه مهم دانشجويي كشور با صدور بيانيه‌هايي اعلام كنند اين نشست يك طرفه را تحريم كرده و در آن شركت نخواهند كرد. به هر حال هر چند 16 آذر به نام روز دانشجو نامگذاري شده اما اتفاقات پيش آمده در روز يك‌شنبه به خوبي انحراف از ماهيت چنين روزي را نشان مي‌دهد؛ اتفاقاتي كه جريان تجديدنظرطلب ماه‌هاست براي شكل دهي آن برنامه‌ريزي كرده و ابزار فشاري به نام رسانه‌هاي زنجيره‌اي توانسته‌اند تا حدود بسياري موفق به پياده‌سازي اهداف خود در فضاهاي آموزشي و علمي كشور شوند.
اهداف چه بود؟ -1 انحراف در نفس و هدف برگزاري مراسمي كه با اهداف مشخص شده نظير «استكبارستيزي» و «مقابله با ترفندهاي نظام سلطه» بوده و جايگزين كردن اولويت‌هاي حزبي وگروهي نظير«آزادي زندانيان سياسي» و «بازگشت اصلاح‌طلبان به قدرت» در شعارهاي دانشجويان وابسته به اين جماعت و سخنان برخي از سخنرانان نشانه دار اين جريان در طول دوسال اخير به خوبي مشهود است.
-2 به باور پدرخوانده‌هاي اين جريان، «قدرت چانه‌زني» در مقابل حاكميت و عبور از خطوط قرمزي كه باعث حذف آنها از عرصه سياسي شده در انتخابات پيش رو مي‌تواند به وسيله دانشگاهيان «افزايش چشمگيري» يابد، چراكه مهم‌ترين گروه براي ايفاي «نقش فشار از پايين به نظام» بخشي از همين گروه سني جامعه است كه امتحان خود را در فتنه18 تير78 پس داده‌اند. بنابراين متلهب كردن فضاهاي دانشگاهي و امنيتي كردن فضاي آن مي‌تواند كمك شاياني به اهداف برزمين مانده آنها در مسير بازگشت به قدرت نمايد. مرور اتفاقات صورت گرفته طي دو سال اخير- كه به قسمتي از آن اشاره شد- به خوبي گويايي اين موضوع است.
-3 بر اساس آنچه طي دو سال اخير در دانشگاه‌ها تجربه شده انتظار مي‌رود فضاي دانشگاه‌ها و مراكز علمي با شيب تندتري به سمت تحركات افراطي و هنجارشكنانه حركت كند و در آستانه هر انتخاباتي و حتي پس از آن از تجمعات شكل گرفته در اين فضاها استفاده بهينه سياسي صورت گيرد. اما آنچه كه نبايد از نظر دور داشت اين است كه غيبت تشكل‌هاي دانشجويي در مراسم ديروز علت مهم‌تري هم داشت كه به اهداف طراحان اين مراسم باز مي‌گشت و آن اصرار آنها بر اصولگرا و اصلاح‌طلب خواندن تشكل‌هاي دانشجويي بود. حال آنكه برچسب‌هاي حزبي بر فعاليت‌هاي دانشجويي آفتي است كه همواره بايد از آن احتراز كرد و اجازه نداد كه دانشگاه باشگاه احزاب شود.
