مازندران به دليل برخورداري از پوشش گياهي و اقليمي، منطقه مناسبي براي پرورش زنبور عسل است. وضعيت مناسب بارندگي، کوچ دهي به موقع و مديريت صحيح زنبورداريها از علل افزايش توليد اين محصول در استان بوده است . در حال حاضر بيش از 332 هزار کندوي زنبور عسل در مازندران وجود دارد و بيش از 4 هزار و 600 نفر هم به زنبورداري مشغولند. اين منطقه از دیرباز مهد زنبورداری در کشور بوده است و اما مدتی است که عسل اين استان كيفيت گذشته را ندارد . استفاده از شكر واسانس هاي مصنوعي به جاي گرده طبيعي گلها كه اين روزها اكثر خوراك زنبورها راتشكيل مي دهد باعث شده تا عسل بدست آمده ديگر شيريني وطعم وعطر گذشته را نداشته باشد ومشتريان خود را ازدست بدهد.
وضعيت مناسب توليد عسل
استان مازندران از ديرباز يكي از قطبهاي توليد عسل در كشور محسوب می شده كه كيفيت بالاي آن باعث شهرت جهاني اش شده است. پرورش زنبور عسل از دیرباز به صورت سنتی رایج بوده که به تدریج با افزایش زنبورداران، از بومی به مدرن تبدیل شده است. وجود 419 هزار کلنی زنبور عسل که توسط 5هزارو 151 نفر زنبوردار پرورش و نگهداری می شوداهميت اين محصول استراتژيك را دوچندان كرده است.99 درصد از کلنی های زنبور عسل استان مدرن است که به ازای هر کدام 23/9 کیلوگرم عسل تولید می شود. مازندران با داشتن 5 هزار و 151 زنبوردار، 419 هزار کلونی مدرن و بومی با میانگین 9.5 کیلوگرم عسل در هر کندو رتبه 5 کشوری را به خود اختصاص داده است، همچنين با توجه به شرایط اقلیمی متفاوت دارای رتبه‌نخست در تنوع عسل بوده و صادرات آن به کشورهای خلیج‌فارس سابقه درخشانی دارد. اما برخي مشكلات از قبيل کمبود دارو، بیماریهای زنبور، فروش محصولات تقلبی، عدم حمایت های دولتی، نداشتن بازارچه عسل باعث شده تا اين محصول اين روزها وضعیت خوبي نداشته باشد.
زنبورداران وكوهي ازمشكلات
يكي از مهمترين ويژگي عسل توليدي در مازندان ارزش دارويي وطبيعي بودن آن است اما مدتي است كه عده اي سودجو با شيوه هاي متقلبانه باعث شده اند تا مشتريان پروپا قرص اين نوع عسل مانند سابق رغبتي به خريد این محصول نشان ندهند. امروزه بیشتر تولیدات به صورت سنتی و دربازارهای خانگی به فروش می رسد که به دلیل وجود عسل های غیرطبیعی و استاندارد مردم کمتر برای تهیه عسل به مراکز عرضه مراجعه می کنندازطرفي بدلیل اینکه قانون مدونی برای متخلفان این بخش تدوین نشده برخی از سود جویان اقدام به عرضه عسل های غیرطبیعی و غیراستاندارد می کنند.
شفيعي يكي از توليد كنندگان عسل طبيعي در اين خصوص مي گويد:از آنجايي كه نظارتي برمحصولات توليدي وجود ندارد افراد متخلف با عرضه انواع عسلهاي تقلبي وچيني وفروش آنها به عنوان عسل مازنداران علاوه بر به خطر انداختن سلامت، به تولیدات و دسترنج تولیدکنندگان واقعی نیز ضربه می زند.
اين زنبوردار ادامه مي دهد : هيچ نظارتي بر عرضه عسل وجود ندارد وهركسي به راحتي مي تواند در كنار خيابان وبازارچه هاي محلي اقدام به فروش كند، درصورتي كه اگر قانوني در خصوص برخورد با عرضه كنندگان عسل تقلبي وجود داشت و با متخلفان برخورد مي شد هركسي به خود اجازه نمي داد كه با سلامتي مردم بازي كند. وجود انواع بيماريها از جمله بيماري هايي مانند کنه واروا وبیماری فلج زنبورها نيز يكي ازچندين مشكلات زنبورداران است لذا اقدامات پيشگيرانه ومداواي به موقع آنها مي تواند از آسيب هاي جدي جلوگيري كند.اين در حالي است كه اكثر پرورش دهندگان زنبورعسل از كمبود وگراني داروها گله مند هستند.
چرا كه در سالهاي اخيركمبود برخي از داروها باعث شده تا زنبورداران با ضرروزيان زيادي مواجه شوند. علي شفيع پور كه 50 سال است كه زنبورداري مي كند دراين خصوص مي گويد: اين حشره به صورت گروهي زندگي مي كند در صورت بيمار شدن تنها يك زنبور بيماري به ساير كلوني ها سرايت مي كند كه در اينجا تشخيص سريع بيماري ووجود داروي مناسب مي تواند از بروز تلفات وانتقال بيماري به ساير زنبورها در منطقه جلوگيري كند .
اين پرورش دهنده زنبور ادامه مي دهد :در چند سال اخير به علت نبود دارو وگران شدن آن خيلي از زنبورها تلف شدند . از آنجايي كه براي توليد عسل اصل، به وجود انواع گل وگياه نياز است لذا وجود مراتع وجنگلها نقش بسيار مهمي در روند توليد دارد .
در چند سال اخير با ازبين رفتن چرا گاهها براثر چراي بي رويه وقطع شدن درختان باعث شده تا زنبوران كمتر به گل وگياهان دسترسي داشته باشند كه اين موضوع تاثير زيادي در كاهش كيفيت اصل توليدي داشته است.
شفيع پور با تاييد اين موضوع مي گويد:ورود دام ها به زمین هایی که زنبوردار باید در آن کندوهای خود را بگذارد و از بین رفتن گلها و گیاهان آن یکی از مشکلات عمده زنبورداران است. وقتی زنبوردار وارد می شود می بیند که کل مزرعه از بین رفته است واز طرفي افراد بومی منطقه نیز اجازه نمی دهند زنبوردار کندوها را در جاهای خاصی بگذارد و برای آن محل نیز اجاره های سنگینی می گیرند.
وی ادامه مي دهد: براي توليد عسل دارويي واصل، زنبور دارباید درهر فصلی به دنبال گل وگياهان دارويي آن فصل باشد و نمی تواند در یک مکان به صورت ثابت زندگی کند.
اين زنبوردار در خصوص توليد انواع عسل وسختي هاي پيش رو مي گويد: زنبورداران برای گرفتن عسل بهار نارنج در فصل بهار به سمت دریا ، فصل تابستان به سمت جنگلها و در پاییز نیز به دامنه های سبلان و البرز کوچ می کنند وحتي برخی از زنبورداران برای اینکه در زمستان هم تولیدعسل طبيعي وگياهي داشته باشند به سمت جنوب می روند. يكي از موضوعات مهم در خصوص عسل وضعيت بسته بندي آن است برخلاف خيلي از محصولات كه بسته بندي زیبا و مناسب آن خريدار را جذب خود مي كند اما در خصوص عسل اين موضوع برعكس است چرا كه اكثر خريداران با مواجه شدن با اينگونه عسل آن را توليد كارخانه ومصنوعي فرض مي كنند ورغبتي به خريد آن ندارند.
عباس زمانيان كه خودرا يكي از اعضاي تعاوني زنبورداران معرفي مازندران مي كند باتاييداين موضوع مي گويد: بارها شاهد بودم كه يك نمونه عسل طبيعي يكي در بسته بندي شكيل وديگري در دبه ريخته شده بود وعرضه مي شد اما اكثر خريداران بسته بندي دبه را انتخاب مي كردند ومعتقد بودند كه اين نوع عسل اصل بوده است. این تولید کننده عسل ادامه می دهد: به علت عدم وجود مرجعی برای تفکیک عسل های طبیعی و غیرطبیعی زنبورداران با این مشکلات مواجه هستند كه بايد به اين موضوع رسيدگي شود.
از بیمه خبری نیست
وجود دلالان و بيمه نبودن زنبورها و نبود برند، از ديگرمشكلات اين قشر است. زنبورداران با تحمل سختي و هزينه هاي بالا مجبورند تا دسترنج خودرا به بهايي اندك به واسطه ها فروخته وآنها نيزبا قيمت بالادراختيار مشتريان قرار دهند. يا اينكه براي تهيه دارو وشكر مورد نياز كندوداران دلالان مبلغ زيادي را طلب مي كنند كه زنبورداران نيز براي جلوگيري از نابودي سرمايه شان مجبورند به خواسته آنها تن دهند.
مشكل ديگر زنبورداران بيمه شدن آنهاست. زنبورداری کار بسیار سختی است و کارگران بعد از گذشت زمان اندکی دچار بیماری های گوناگون شده واز طرفي به دلیل دوری از شهر و محیط خانواده زود فرسوده می شوند و نياز دارند كه پس از مدتي از خدمات بيمه بازنشستگي بهره مند شونداما تامين اجتماعي زير بار بيمه كردن آنهانمي رود. سازمان تامین اجتماعی با صدور این بخشنامه" زنبوردارانی که از سال ۸۸ به هردلیلی در جای دیگری بیمه بوده اند؛دیگر نمی توانند از محل هدفمندی یارانه ها بیمه شوند". ازبيمه كردن آنها سرباز زده اند .اين در حالي است كه به دستور رئیس جمهور و هیات دولت آنهامكلف به بيمه كردن زنبورداران هستند.
همچنين نبود آزمايشگاه براي عسل هاي توليدي باعث شده تا عسل توليدي كشور كه پس از كشور چين رتبه دوم در توليد را دارد با حداقل قيمت به تركيه صادر و پس از تاييد در بسته بندي هاي اين كشور وبا نام آنها به ساير كشورها صادر شود .
البته برخي ها علت استقبال كم از عسل ايراني را به دلیل قيمت بالاي حمل ونقل ، سختی شرایط کار ،دستمزدبالاي کارگران که کارفرمایان گاه مجبورند دو تا سه برابر حقوق پایه را به کارگران خود پرداخت کنند مي دانند كه جاي دارد در خصوص حل اين مشكلات چاره جويي شود.
