جوان‌آنلاين: سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در 8 آبان اعلام کرد در روزهای گذشته روسیه چندین بار به مانور هوایی در حریم هوایی کشورهای اروپایی دست زده است. به گفته این سازمان دفاعی غربی، تعداد هواپیماهای رهگیری‌شده روسیه در سال ۲۰۱۴ سه برابر سال گذشته است. در این راستا ناتو اعلام کرد چهار گروه از هواپیماهای جنگی روسیه که مشغول "مانورهای نظامی قابل‌توجهی" در حریم فضایی اروپا بودند رهگیری و خارج شده‌اند. ناتواعلام کرد این تعداد قابل‌توجه از نقض حریم هوایی اروپا، سطح غیرعادی‌ای از فعالیت‌های هوایی روسیه را نشان می‌دهد.
هواپیمای روسی شامل بمب‌افکن‌های استراتژیک٬ هواپیماهای جنگنده٬ هواپیماهای سوخت‌گیری هوایی می‌شدند که بر فراز دریای بالتیک٬ دریای شمال٬ اقیانوس اطلس (آتلانتیک) و دریای سیاه در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه٬ 6 و 7 آبان شناسایی شدند. این قلمروهای آبی تقریبا تمامی دور اروپا را فرا گرفته‌اند. ناتو هواپیماهایی را برای شناسایی و خارج کردن هواپیماهای روسی اعزام کرد که این شناسایی از روی زمین نیز ادامه داشت. مرکز فرماندهی ناتو در شهر مونس بلژیک نیز با اعلام این گزارش، هیچ اشاره‌ای به بحران اوکراین و یا احتمال ارتباط فعالیت‌های نظامی روسیه به این بحران نکرد.
با این‌همه مداخله روسیه در اوکراین به تنش‌ها دامن زده است. ناتو پیشتر اعلام کرده بود که دخالت روسیه در اوکراین جدی‌ترین تهدید برای اروپا و آمریکا پس از خاتمه جنگ سرد تا کنون است. بحران اوکراین موجب تقویت نیروهای ناتو در شرق اروپا شده است چرا که کشورهای شرق اروپا و حوزه دریای بالتیک از اقدامات ماه‌های اخیر روسیه احساس خطر می‌کنند. در نشست ناتو در ماه گذشته میلادی٬ ۲۸ عضو این سازمان توافق کردند که آمادگی خود را برای پاسخ به تهدیدها افزایش دهند. یک هفته پیش از این در روز سه‌شنبه۲۹ مهر (۲۱ اکتبر) نیز جت‌های اف- ۱۶ ناتو یک هواپیمای جاسوسی روسیه را در حریم هوایی استونی رهگیری و به خارج از حریم هوایی ناتو هدایت کرده بودند.
ناتو در گزارش خود اعلام کرد از آغاز سال ۲۰۱۴ تاکنون بیش از ۱۰۰ مورد رهگیری هواپیماهای روسی انجام شده و این آمار سه برابر بیش از آمار سال ۲۰۱۳ است. استونی پیشتر از نقض حریم هوایی خود توسط هواپیماهای روسی شکایت کرده بود. دولت تالین با احضار سفیر روسیه خواستار توضیح مسکو در این مورد شده بود. کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو، در پی بحران اوکراین از چند ماه پیش حضور خود را در شرق اروپا را تقویت کرده‌اند تا همبستگی این سازمان را با کشورهای اروپای شرقی که عضو این سازمان هستند، نشان دهند. ناتو اعلام کرده است که هواپیماهای روسی که اغلب در مرزهای هوایی ناتو در حال گشت‌زنی هستند، بارها حریم هوایی کشورهای عضو ناتو را نقض کرده‌اند، اما تا کنون کمتر عملیاتی برای رهگیری و خروج آنها صورت گرفته است.
خطر برای پروازهای غیرنظامی این در حالی است که روز سه شنبه 6 آبان نیز هفت هواپیمای جنگنده روسی با مانور بر فراز دریای بالتیک حریم هوایی ناتو را نقض کرده بودند که عملیات شناسایی و رهگیری آنها توسط هواپیماهای آلمان را در پی داشت. روسیه در پروازهای اخیر خود در تماس رادیویی با سیستم‌های کنترل ترافیک هوایی غیرنظامی نبوده است. بر همین اساس ناتو در گزارش خود تاکید کرد که پروازهای اعلام نشده هواپیماهای نظامی روسیه، "خطر بالقوه‌‌ای برای هوانوردی غیرنظامی" محسوب می‌شوند چرا که سیستم‌های کنترل پروازهای غیرنظامی نه می‌توانند این هواپیماها را شناسایی کنند و نه می‌توانند مطمئن باشند که پرواز آنها دخالتی در ترافیک هوایی غیرنظامی ندارند.
تهدید دبیر کل ناتوپیش از این یعنی در 5 اکتبر ینس استولتنبرگ جانشین آندره فوگ راسموس در سمت دبیرکل ناتو در اظهاراتی که ظاهراً به قصد به چالش کشیدن توافقات جنگی پس از دوران جنگ سرد و خطاب به مسکو بود، اعلام کرد که این ائتلاف می‌تواند نیروهایش را هر جا بخواهد مستقر کند. استولتنبرگ گفته بود: «ناتو ارتش قدرتمندی دارد؛ ما می‌توانیم نیروهایمان را هر جا بخواهیم مستقر کنیم.» این در حالی است که ناتو به موجب پیمانی با روسیه در سال ۱۹۹۷ متعهد شده است نیروهای نظامی خود را به طور دائمی در مناطق شرقی اروپا مستقر نخواهد کرد.
این در حالی است که ناتو اخیرا از سرگیری همکاری با روسیه به رعایت معیارهای بین المللی و انجام تعهدات مسکو در قبال اوکراین مشروط کرد. در این زمینه "روبرت پیشل" رئیس دفتر اطلاعات سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در مسکو ادعا کرد که ناتو مجبور به توقف همکاری ها با روسیه شد، چرا که گزینه دیگری جز آن وجود نداشت. وی تصریح کرد، ناتو تمام همکاری های نظامی و امنیتی با روسیه را متوقف کرده و فقط از طریق شورای روسیه - ناتو در سطح سفیران با این کشور رابطه دارد.
رئیس دفتر اطلاعات ناتو در مسکو خاطرنشان کرد، ناتو در شرایطی همکاری ها با روسیه را از سر می گیرد که این کشور به تعهدات خود در قبال اوکراین پایبند باشد. وی در مورد روابط ناتو با روسیه نیز افزود: سازمان ناتو، روسیه را شریک مطلوبی می داند اما مساله این است که مسکو همانند شریک رفتار نمی کند. همچنین یک مقام بلند پایه دیگر ناتو یعنی الکساندر ورشبو معاون دبیر کل ناتو نیز در 23 مهر اعلام کرد از سر گیری همکاری در چارچوب شورای روسیه - ناتو زمان بر خواهد بود. وی خاطر نشان کرد شرط اصلی این است که روسیه ثابت کند معیارها و اصول شکل گرفته بعد از جنگ سرد را رعایت می کند. این در حالی است که ورشبو اخیرا اقدامات روسیه را در اوکراین با اعمال تروریست های داعش یکسان دانست.اتهامی که در نوع خود موضع گیری بی سابقه ای از سوی ناتو علیه روسیه محسوب می شود.
در واکنش به شروط مطرح شده از سوی ناتو، روسیه نیز شروطی را برای از سر گیری روابط با ناتو مطرح نموده است. در این راستا الکساندر گروشکو نماینده دائم روسیه در ناتو اعلام کرده که در صورت تغییر برخورد ناتو با روسیه و کنار گذاشتن الگوهای جنگ سرد، کشورش همکاری با این سازمان نظامی را از سر می‌گیرد. وی با اشاره به آماده بودن مقامات کشورش برای بررسی علائم مثبت از طرف این سازمان نظامی غربی، گفت که روسیه هیچ‌گاه از همکاری‌ها باناتو کنار نکشیده و همچنان آماده گفت‌وگوی سیاسی با ناتو است.
رویا رویی فزایندهاساسا با گسترش دامنه بحران اوکراین اکنون شاهد رویارویی بی سابقه ای بین روسیه وناتو در دوره پس از جنگ سرد هستیم . موضع گیریها و اقدامات خصمانه ناتو باعث تقویت این باور در مسکو شده که اقدامات این سازمان در اروپای شرقی صرفا در راستای تنش آفرینی در منطقه بوده و موجب تهدید امنیت ملی روسیه شده است و به همین جهت روسیه اقدامات خود را در این منطقه تدافعی وبازدارنده می خواند.در این میان اظهارات گاه وبیگاه مقامات ارشد ناتو در باره توانمندی نظامی روسیه و نیات توسعه طلبانه مسکو در باره اروپای شرقی بویژه علیه اوکراین با انتقاد شدید روسها مواجه شده است.
مسکو، ناتو را متهم به پیگیری سیاست تهاجمی در اروپا کرده و در این باره هشدار داده است. این در حالی است که اقدامات اخیر ناتو در شرق اروپا مانند تشکیل نیروهای واکنش سریع برای این منطقه و افزایش قابل توجه رزمایش ها و نیز قصد برپایی پایگاههای نظامی در کشورهای اروپای شرقی و افزایش قابل توجه حضور نظامی در دریای سیاه شکی برای روسیه باقی نگذاشته که ناتو با توجه به تحولات امنیتی اخیر، استراتژی نظامی خود را در قبال اروپای شرقی تغییر داده و بار دیگر این منطقه را در مرکز توجه خود قرار داده است. در عین حال بدعهدی ناتو و زیر پا گذاشتن توافقنامه 1997 در زمینه عدم استقرار دائمی نیروهای نظامی در شرق اروپا باعث شده تا روسیه نیز حضور فعال نظامی در مرزهای غربی خود و در مجاورت کشورهای اروپای شرقی مانند لهستان و جمهوری های بالتیک و همچنین در دریای سیاه را در سر لوحه اقدامات نظامی خود قرار دهد که از جمله موارد اخیرآن، عملیات هوایی گسترده و اعلام نشده نیروی هوایی روسیه بر فراز اروپا و مجاور آن است.
در مجموع شواهد حاکی از آن است که روسیه با توجه به موضع تهاجمی و فعال ناتو در قبال اروپای شرقی و داعیه ناتو مبنی بر حضور مسلط در این منطقه مهم، قصد دارد تا به طور عملی، قدرت نظامی ناتو را به چالش بکشد و پروازهای گسترده انواع هواپیماهای نظامی روسیه بر فراز نقاط مختلف اروپا و نواحی مجاور آن که جنگنده های ناتو را به تکاپو واداشته در این راستا قابل تحلیل است.
