آب و هواهای گوناگون از سواحل شنی با پست‌ترین نقطه، تا کوهستان‌های ناهموار و پوشیده از برف البرز با داشتن یکی از هفت آتشفشان معروف دنیا و کوه دماوند از ویژگی های منحصر شناخته شده این استان است.
وجود دریای خزر و رشته کوه‌های البرز و نزدیکی این دو مظهر طبیعت به یکدیگر در نواحی جلگه‌ای تا کوهپایه‌های شمالی البرز، آب و هوای معتدل و مرطوبی را به وجود آورده که تابستان‌های آن به ویژه در سواحل دریا، گرم و مرطوب است و زمستان‌های این نواحی معتدل و مرطوب و به ندرت یخ بندان می‌شود. به همین دلیل زممین های استان مازندران به شدت برای کشاورزی و زراعت مساعد و مناسب است. با اینکه مرکبات این استان زبانزد خاص و عام است اما چند سالیست که اخبار خوبی در مورد محصولات آن به گوش نمی رسد.
***
اگر قرار باشد یکی از قطب های کشاورزی ایران نام ببریم بدون شک باید به استان مازندران اشاره کنیم. استانی با موقعيت خاص جغرافيايي، خاک حاصلخيز، آب فراوان و جمع شدن بسیاری از شرايط مساعد طبيعي .
بر اساس آمارهایی که وجود دارد نزدیک به 350 هزار هکتار از سطح کل مساحت استان مازندران به کشت انواع محصولات کشاورزي اختصاص داشته و بر پایه آخرين اطلاعات حاصل از طرح اشتغال و بيکاري بيش از 34 درصد از شاغلان استان در بخش کشاورزي مشغول به کار هستند.
اگر تاریخ مازندران را مرور کنیم مشخص می شود که از گذشته های دور اقتصاد این استان بر روی کشاورزی بنا شده و امروز هم جدای از بعضی فعاليت‌هاي صنعتي، هنوز هم کشاورزی حرف اول را می زند و هنوز هم درصد زيادي از جمعيت اين استان سرسبز را کشاورزان ساکن در مناطق روستايي تشکيل مي‌دهند که به امر زراعت و توليد فرآورده‌هاي کشاورزي اشتغال دارند. با اینکه تاریخ مازندران با کشاورزی اش درهم تنیده شده اند و مازندران در توليد بسياري از فرآورده‌هاي کشاورزي رتبه اول کشور را دارا است، اما با این حال، کشاورزي این استان از توليد بسياري از فرآورده‌هاي اساسي گرفته تا فروش آنها سيري پيچيده و پر نوسان دارد.
*درآمدهای پایین
وقتی به سراغ کارشناسان می رویم تا از دلایل افت در صنعت کشاورزی مازندران آگاه شویم، آنها در یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن هم اینکه، با توجه به زيرساخت اقتصاد اینن استان که متکي به کشاورزي است و با توجه به جمعيت کثيري که در اين عرصه فعاليت دارند، کمتر به ظرفيت‌ها و نارسايي‌هاي اين بخش و همچنين ضرورت تحول آن در يک نگرش سيستمي توجه شده است. کارشناسان معتقدند عوامل مختلفي طي سال‌هاي اخير باعث شده که بخش کشاورزي مازندران رونق خود را از دست داده و سرمايه‌ها غالبا از اين بخش خارج شده و به سمت ساير بخش‌ها از جمله بخش مسکن، خدمات و واسطه‌گري انتقال يابد.
ارتقا متوسط درآمد کشاورزان روستایی می تواند یکی از راه های حفظ سرمایه در این بخش باشد که معاون برنامه‌ريزي استاندار مازندران نيز با آن موافق است و می گوید: ترديدي وجود ندارد که يکي از ظرفيت‌هاي مهم اقتصادي استان مازندران بخش کشاورزي است از اين رو براي ارتقاي بخش کشاورزي ابتدا بايد زيرساخت‌هاي مورد نياز اين بخش توسعه يابد زیرا این استان 9.8 درصد ارزش افزوده بخش کشاورزي کشور را به خود اختصاص داده است.
ولي‌الله فرزانه با بيان اينکه 20 درصد درآمد خانوار روستايي از محل کشاورزي تامين مي‌شود، تاکید می کند: بايد متوسط درآمد کشاورزي روستائيان را ارتقا دهيم تا کشاورزي فعاليتي اقتصادي و مقرون به صرفه شود.
*ساخت و سازهای ویرانگر
یکی از دردهایی که گردن مازندران را چسبیده و مثل خوره ای که به جان تمام نقاط خوش آب و هوای کشور افتاده، در حال ویران کردن این استان نیز هست، بحث زمین خواری و تبدیل زمین های کشاورزی به شهرک و ویلاست. موضوعی که اگر امروز جلوی آن گرفته نشود، حتما در کمترین زمان، مازندران را به تله ای از آهن و بتون و سیمان تبدیل خواهد کرد.
همین چند هفته پیش بود که نماینده ولی فقیه در مازندران با بیان اینکه وضعیت کشاورزی این استان نگران کننده است، گفته بود: کشاورزی استان شغل آبا و اجدادی مردم منطقه بوده که باید حفظ شود.
آیت الله نورالله طبرسی با اشاره به اینکه برخی بدنبال از بین بردن سرمایه ، زمین و کشاورزی هستند، اظهار داشت: آنها بدنبال وابستگی استان به اقتصاد وابسته هستند که باید همه باهم برای جلوگیری از آن تلاش کنند و بسمت اقتصاد مقاومتی که تاکید رهبری است گام بردارند.
وی با بیان اینکه با وجود زمین های بسیار در کشور باز گندم، علوفه، گوشت و فراورده های دامی وارد می شود، افزود: کشور با دارابودن زمین کشاورزی باز هم وارد کننده محصولات کشاورزی است و این امر موجب جلوگیری از ترقی و پیشرفت می شود.
امام جمعه مرکز استان گفت: وضعیت نامطلوب اقتصادی مازندران و بیکاری به نوعی ناشی از کم توجهی مسئولین است و با توجه به اینکه مازندران قطب کشاورزی است، می توان با تلاش بیشتر از هر گونه وابستگی در زمینه تولیدات کشاورزی خودکفا بود.
طبرسی با اشاره به اینکه در گذشته هیچ توجهی به بخش کشاورزی نمی شد و محصولات کشاورزی از کشورهای دیگر وارد می شد، اذعان داشت: بعد از انقلاب مدتی وضعیت محصولات کشاورزی خوب بود اما در حال حاضر بدلیل شرایط کشور و ساخت و سازها در زمین های کشاورزی، وضعیت مطلوب نیست.
*هنوز وضع خوب است!
در مقابل تمام اخباری که در مورد مشکلات و معضلات کشاورزی مازندران منتشر می شود، رییس سازمان جهاد کشاورزی این استان از صادرات بیش از 81 هزار تن انواع محصولات کشاورزی از مازندران به خارج از کشور در شش ماهه نخست سال جاری خبر داده و می گوید: این مقدار محصول به ارزش بالغ بر 115 میلیون و 605 هزار دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزنی حدود 14 درصد و از لحاظ ارزشی 16.5 درصد رشد داشته است.
دلاور حیدر پور تنوع و کیفیت مطلوب محصولات کشاورزی، افزایش سطح مهارت و تخصص صادرکنندگان محصولات کشاورزی، افزایش توان بازاریابی صادرکنندگان محصولات کشاورزی، مطلوب بودن کیفیت بسته بندی محصولات کشاورزی و اعزام و پذیرش هیئت های تجاری و بازاریابی در جهت تقویت روابط تجاری با کشورهای هدف، برگزاری نمایشگاه های خارجی در کشورهای هدف و ... را از جمله دلایل افزایش صادرات محصولات کشاورزی استان مازندران به خارج از کشور اعلام و با بیان اینکه این محصولات شامل فرآورده های لبنی، سیب درختی، گل و گیاه زینتی، کیوی و سایر محصولات کشاورزی بوده؛ عراق، ترکمنستان، فدراسیون روسیه، آذربایجان و قزاقستان را از کشورهای هدف صادرات محصولات کشاورزی معرفی می کند.
*سواد کشاورزی پایین است
به هر حال واقعیت این است که حال کشاورزی در مازندران خوب نیست. از تمام عوامل که بگذریم موضوع خرد بودن زمین ها نیز خود دلیلی برای به صرفه نبودن کشاورزی در این منطقه به شمار می آید. در مازندران قطعات زمين‌هاي کشاورزي خرد است و توسعه زيرساخت‌ها نيز به کندي پيش مي‌رود و در برخي موارد توجيه اقتصادي نيز ندارد که همين امر بر دامنه تغييرکاربري‌هاي غيرمجاز افزوده است.
مسئولان این استان به خوبی می دانند که اگر شرایط به همین نحو پیش برود حتما رتبه اول بودن در کشور را از دست خواهند دارد. امروز اگر چه ميانگين بهره‌برداران از زمین ها افزايش پيدا کرده اما ميزان تحصيلات آنها بسیار پاایین است و همین موضوع نیز نیازمند چاره اندیشی است.
معاون برنامه‌ريزي استاندار مازندران در این مورد معتقدد است: بايد فرهنگي نهادينه شود که تمام جوانان تحصيل‌کرده عضو نظام مهندسي با بخش کشاورزي مشارکت کنند و همچنين شرکتي با عنوان شرکت زراعي در قالب تعاوني تشکيل شود.
وي اذعان می کند: اگر استان مازندران در بخش کشاورزي برنامه‌ريزي نکند استان‌هاي ديگر که ماهيت کشاورزي دارند از نظر ارزش افزوده از استان ما پيشي مي‌گيرند.
