جوان آنلاين: چند روز پيش ستاد ارتش
ترکیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور میزبان برگزاری رزمایش ناتو و شرکای آن است. این رزمایش از دوشنبه 28
مهر تا جمعه 2 آبان ( ۲۰ تا ۲۴ اکتبر) با مشارکت برخی کشورهای ناتو و ۱۲ کشور دیگر
در ترکیه برگزار می شود. نام این رزمایش،کارگاه رزمایش منطقه‌ای جمعی ناتو (REGEX-14) است. هدف اصلی از برگزاری این رزمایش
ارتقای ظرفیت کشورهای شرکت کننده برای همکاری با یکدیگر با برگزاری بازیهای جنگی "War
Games "اعلام شده
است.
جمهوری آذربایجان،
الجزایر، بوسنی و هرزگوین، اردن، قزاقستان، موریتانی، مونته نگرو، جمهوری مولداوی،
مقدونیه، پاکستان، صربستان و اوکراین در این رزمایش که در مرکز بازیهای جنگی و همایش
های آتاتورک در استانبول برگزار می‌شود، حضور دارند. در مجموع 143 نفر از نظامیان در
استانبول جمع خواهند شد که شامل 84 نماینده ترکیه، 11 نظامی از کشورهای عضو ناتوو نیز
48 تن از کشورهای مشارکت کننده است. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو) از 28 کشور
عضو و 22 کشور شریک تشکیل شده است.
ملاحظات
امنیتی
این رزمایش
در شرایطی در حال برگزاری است که در می 2014 نیز نیروهای مسلح ارتش ترکیه رزمایش ده
روزه ای را در استان "آدانا" نزدیک مرزهای مشترک ترکیه با سوریه برگزار کردند.
محافل سیاسی ترک، هدف از برگزاری رزمایش ماه می نیروهای ارتش ترکیه را، افزایش آمادگی
این نیروها برای مقابله با تهدید احتمالی از خاک سوریه عنوان کردند. هر چند محافل منتقد
دولت آنکارا، با توجه به افزایش تنشها در منطقه به ویژه بالا گرفتن جنگ در سوریه، این
رزمایش را اقدامی تحریک آمیز و نوعی اعلام حمایت آنکارا از نیروهای مخالف دولت سوریه
توصیف کردند.
برگزاری
رزمایشهای مختلف در ترکیه چه در نواحی مرزی این کشور با سوریه و چه در شهرهای بزرگ
و مطرح ترکیه نظیر استانبول، در چارچوب چالش های امنیتی این کشور قابل ارزیابی است.
در عین حال رزمایش اخیر ناتو و شرکایش در ترکیه نشانگر وجود تهدیدات امنیتی مشترک
بویژه گسترش فعالیت گروههای تروریستی در کشورهای شرکت کننده در این رزمایش است که
غالبا بصورت اقدامات خشونت آمیز گروههای تروریستی تکفیری نمود پیدا کرده است.
به ویژه آنکه کشورهایی در این رزمایش حضور دارند که گفته می شود شهروندان آنها بیشترین
شمار اعضای گروه تروریستی داعش را تشکیل می دهند. این رزمایش می تواند آزمون مناسبی
برای سنجش میزان توانایی و نیز تقویت هماهنگی بین نیروهای نظامی و امنیتی آن دسته از
کشورهایی باشد که بیم بازگشت نیروهای تکفیری به کشورشان را دارند.
جمهوری آذربایجان،
قزاقستان، پاکستان، اردن، بوسنی هرزگوین و الجزایر و موریتانی از جمله این کشورها محسوب
می شوند. به این ترتیب شاید بتوان هدف غیر رسمی این رزمایش را کسب هماهنگی بیشتر
بین نظایمان شرکت کننده در این رزمایش با هدف مقابله با تهدیدات متصوره تلقی کرد.
اهداف
رسمی
در کنار
این هدف غیر رسمی، به گفته برگزار کنندگان، انجام این رزمایش با هدف ارتقای همکاری ها و
هماهنگی بیشتر بین ناتو و کشورهای شریک آن
صورت می گیرد. در این رزمایش شرکت کنندگان با انجام دادن بازیهای جنگی به تمرین
انواع سناریوهای رزمی و نحوه اقدام در این شرایط می پردازند. هدف اصلی این گونه
رزمایش ها کسب آمادگی بیشتر برای مواجهه با رویدادهای غیر مترقبه و یا تمرین
سناریوهای قابل پیش بینی است.
با این
حال باید یادآوری کرد که ناتو رزمایش های خود را در ماههای اخیر چه بصورت برگزاری
انواع رزمایش های هوایی، دریایی و زمینی بویژه در شرق اروپا و چه برگزاری رزمایش
ها با شرکای خود به نحو بی سابقه ای افزایش داده است. هدف از برگزاری رزمایشهای
اخیر بیشتر کسب آمادگی در برابر تهدیدات بالقوه و نیز نوعی هشدار به روسیه به
مهمترین تهدید ادعایی از جانب ناتو است.
مقامات
ناتو در ماههای اخیر در مناسبتهای مختلف به تهدید برخی کشورهای عضو بویژه جمهوری
های بالتیک و لهستان و نیز اوکراین به عنوان شریک ناتو از جانب روسیه اشاره کرده و
خواهان افزایش آمادگی در قبال آن شده اند. با این همه این مساله با واکنش شدید مقامات
مسکو مواجه شده است. در واقع می توان اهداف اصلی این گونه رزمایش ها را بیشتر کسب
آمادگی برای مقابله با تهدیدات احتمالی از جانب مسکو دانست.
واکنش
روسها
سرگئی لاوروف
وزیر امور خارجه روسیه در 13 سپتامبر تاکید کرد که گسترش ناتو با به عضویت در آوردن
کشورهای بیشتر در همسایگی روسیه، غیر قابل قبول است. بگفته لاوروف این انتظار ناتو،
که شمار زیادی از کشورها را به عضویت درآورده و قلمرو خود را به مرزهای روسیه گسترش
دهد، نمی تواند مورد قبول روسیه قرار گیرد. در مقابل لاوروف بر لزوم تبعیت همه کشورها
از توافق های صورت گرفته برای تضمین امنیت کلی منطقه یورو - آتلانتیک تاکید کرده است. یکی از این تضمین ها،گسترش نیافتن
ناتو به سوی شرق است که در این زمینه نقش مهمی دارد. با این همه ناتو عامدانه تلاش
می کند تا هر چه بیشتر کشورهای ناحیه
قفقاز و آسیای مرکزی را در فعالیتهای خود سهیم سازد با به این ترتیب زمینه عضویت
آنها در ناتو را فراهم کند. ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز چندی قبل در مقابل
پیشروی ناتو به سوی مرزهای این کشور واکنش نشان داد. در این راستا همزمان با افزایش
تنش بین غرب و روسیه بر سر بحران اوکراین، پوتین در جلسه اضطراری شورای امنیت روسیه
در مسکو گفت ائتلاف نظامی غرب (یعنی ناتو) با گستاخی در حال افزایش نیروهای خود در
اروپای شرقی از جمله دریای سیاه و دریای بالتیک است. وی با اشاره به اینکه روسیه اقدام
غرب را برای ایجاد یک سیستم جهانی دفاع موشکی و تقویت زرادخانه تسلیحات هدایت‌شونده‌اش
به دقت تحت نظر دارد، افزود پاسخی مناسب و سنجیده به پیشروی ناتو به سوی مرزهای روسیه
داده خواهد شد.
رئیس جمهوری
روسیه اضافه کرد افزایش نیروهای ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه جنبه دفاعی ندارد بلکه
بخشی از نظام تهاجمی آمریکا در خارج از مرزهای این کشور است. گفتنی است پس از الحاق
شبه جزیره کریمه به روسیه با برگزاری همه‌پرسی ماه مارس، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو)
چندین رزمایش در اروپای شرقی برگزار کرده است. از جمله ناتو و آمریکا رزمایش های دریایی
با رومانی و بلغارستان و رزمایش هوایی با لهستان برگزار کرده اند. همچنین چندی قبل
بزرگترین رزمایش ناتو در استونی با مشارکت 6000 نیروی نظامی برگزارشد. اما به نظر می
رسد حساسیت روسیه درباره رزمایش های ناتو در دریای سیاه بمراتب شدیدتر است. پس از تحولات
اخیر اوکراین و اقدام روسیه در الحاق کریمه به خاک خود، ناتو حضور نظامی خود در بخش
غربی دریای سیاه را گسترش داده است. روسیه بارها اعلام کرده است که هدف اصلی کشورهای
غربی در قالب ناتو،گسترش حضور نظامی در مرزهای شرقی اروپا به بهانه بحران اوکراین است.
شواهد تا حد زیادی موید این مطلب است که ناتو به بهانه افزایش تهدیدات از جانب روسیه
علیه اعضای شرقی خود، در صدد افزایش حضور نظامی در شرق اروپا است.
موضع
گیری خصمانه
در واقع
با گسترش شکاف بین روسیه و ناتو بر سر اوکراین و اقدامات تنبیهی ناتو علیه روسیه، موضع
گیری مقامات غربی علیه روسیه شدیدتر شده و بدین لحاظ تاکنون شماری از مقامات ارشد ناتو
و کشورهای مهم عضو این پیمان به‌صراحت خواهان صف آرایی نظامی در مقابل روسیه و نیز
تقویت ناتو از طریق افزایش بودجه نظامی کشورهای عضو شده اند. کما اینکه آندرس فوگ راسموسن
دبیر کل سابق ناتو مکررا از اعضای ناتو خواسته بود تا به مدرنیزه كردن نیروهای مسلح
خود بپردازند، زیرا به ادعای وی روسیه به دنبال تقسیم اروپا است. این در حالی است
که برای نخستین بار پس از پایان جنگ سرد، در نشست سران ناتو در ولز بطور رسمی برای
مقابله با توسعه طلبی روسیه در شرق اروپا، تشکیل "نیروی واکنش سریع پیشتاز"به
تصویب رسید.
بر اساس
این طرح، چند هزار نیرو از سوی ناتو به شرق اروپا اعزام می شود تا در صورت حمله به
یکی از کشورهای عضو ناتو، اقدامات متقابل انجام شود. آندرس فوگ راسموسن دبیر کل
سابق ناتو در این باره به صراحت اظهار داشت که تشکیل این نیروی جدید، پیامی روشن به
متجاوزان بالقوه از جمله روسیه است و در واکنش به مداخلات مسکو در اوکراین تشکیل می
شود. ناتو همچنین "طرح اقدام آماده" را هم تصویب کرد. این طرح، واکنش عملی
نظامی این هم‌پیمانان به تهدیدهای پیرامون مرزهای ناتو است.
چالش
های ناتو
سازمان ناتو
در شصت و پنجمین سال فعالیت اش با چالش های بزرگی مواجه است. این چالش ها را می توان
به چالش های درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم کرد. مهمترین چالش درون سازمانی، مساله
کاهش بودجه های دفاعی کشورهای عضو بویژه اعضای اروپایی این سازمان است. در حالی که
طبق ضوابط ناتو هر کشور عضو باید 2 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه های
نظامی اختصاص دهد، در سالهای اخیر بدلیل وقوع بحران اقتصادی این روند دچار کاهش شده
و بسیاری از اعضای اروپایی مبالغ کمتری را به امور نظامی و دفاعی اختصاص دادند. این
مساله انتقاد شدید راسموسن را در پی داشت و بویژه پس از تشدید بحران اوکراین و اقدامات
روسیه در الحاق شبه جزیره کریمه، شاهد روند معکوسی در این باره هستیم و بطور خاص کشورهای
شرق اروپا به‌سرعت در حال افزایش بودجه نظامی خود هستند. اما هنوز تا رسیدن به معیار
ناتو راه درازی در پیش دارند.
برخی از آمارهای منتشر شده نشانگر این است که در سال
2013 میلادی، آمریکا 4 /4 درصد، انگلیس 4 /2درصد، فرانسه 9 /1 درصد، آلمان 3 /1 درصد
و اسپانیا 9 /0 درصد از تولید ناخالص داخلی شان را صرف هزینه های دفاعی کرده اند. درباره
چالش های برون سازمانی نیز مهمترین و فوری ترین چالش، مقابله با روسیه و اقدامات آن
در شرق اروپا بویژه در اوکراین است. سازمان ناتو در این زمینه در نشست اخیر سران در
ولز تصمیم به تشکیل "نیروی واکنش سریع پیشتاز"گرفت که این اقدام را شاید
بتوان نقطه پایانی بر دوره همکاری روسیه و ناتو در چارچوب شورای روسیه –
ناتو و آغاز دوره تقابل آشکار این دو قدرت نظامی دانست.
در عین حال شاهد برگزاری رزمایش ها در کشورهای عضو از جمله ترکیه هستیم که ضمن
اقدامی برای افزایش آمادگی های رزمی می توان آن را نوعی هشدار به روسیه نیز تلقی
کرد.
