استاد اخلاقی که سیاست‌مدار پرورش می‌داد

حضرت آیت الله محمدرضا مهدوی کنی امروز در سن 83 سالگی درگذشت. این گزارش، نگاهی دارد به تمام مسئولیت‌ها و فعالیت‌های سیاستمداری که استاد اخلاق هم بود.

مهر: «مرد آرام سیاست». این شاید ساده‌ترین تعبیر برای آیت الله «محمدرضا مهدوی کنی» باشد. مردی که جزو هسته اصلی شورای انقلاب بود، رئیس دوره فعلی مجلس خبرگان رهبری بود و البته بسیاری از مدیران جمهوری اسلامی طی این سال‌ها از دانش‌آموختگان دانشگاهی بودند که او بر مسند مدیریت آن نشسته‌بود. مردی که  امروز پس از حدود 5 ماه کما، در سن 83 سالگی درگذشت.

شاید نگاهی به فعالیت‌های مرحوم مهدوی کنی در جمهوری اسلامی ایران، بتواند گوشه‌ای از فعالیت‌های این استاد برجسته اخلاق و سیاست را روشن‌تر کند.

مرد پر مسئولیت؛ از سرپرستی کمیته تا ریاست خبرگان

آیت‌الله مهدوی کنی یکی از پرمشغله‌ترین شخصیت‌های تاریخ جمهوری اسلامی ایران بوده است؛ عضویت در اولین دور شورای انقلاب، عضویت در کمیته استقبال از امام خمینی، سرپرستی کمیته انقلاب اسلامی که اولین نهاد انقلابی بود، دو دوره عضویت در شورای نگهبان، وزارت کشور در کابینه‌های شهیدان رجایی و باهنر، عضویت در «ستاد انقلاب فرهنگی» و پس از آن «شورای عالی انقلاب فرهنگی»، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس خبرگان رهبری بخشی از این مسئولیت‌ها بوده است. آخرین مسئولیت مهدوی کنی، ریاست مجلس خبرگان رهبری بود.

مهدوی کنی علاوه بر ریاست مجلس خبرگان رهبری، دبیر کلی جامعه روحانیت مبارز، ریاست دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و تولیت حوزه علمیه مروی را نیز بر عهده داشت.

نخست‌وزیری که قرار بود شهید شود

انفجار در دفتر نخست‌وزیری در ۸ شهریور ۱۳۶۰، درست ۲ ماه و یک روز پس از انفجار در دفتر حزب جمهوری اسلامی اتفاق افتاد؛ حادثه‌ای که گرچه در حد و اندازه بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری نبود، اما با این حال جلسه شورای امنیت کشور را خونین کرد و به شهادت محمدعلی رجایی رییس جمهور و محمدجواد باهنر نخست‌وزیر، عبدالحسین دفتریان مدیرکل اداری مالی نخست‌وزیری و هوشنگ وحید دستجردی انجامید. حادثه‌ای که می‌توانست منجر به شهادت آیت‌الله مهدوی کنی نیز بشود؛ چرا که به گفته خود او، «من هم باید در آن جلسه حضور پیدا می‌کردم ولی بر اثر خستگی چند دقیقه دیر از خواب بیدار شدم و هنگامی که سوار ماشین شدم ... اعلام شد در دفتر نخست‌وزیری انفجار رخ داده است.»

پس از آن شورای موقت ریاست جمهوری با عضویت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس و موسوی اردبیلی رییس وقت دیوان عالی کشور تشکیل شد. اعضای حزب جمهوری اسلامی به دنبال نخست‌وزیری اکبر پرورش وزیر آموزش و پرورش دولت شهید باهنر بودند، اکثریت نمایندگان مجلس شورای اسلامی اما آیت‌الله مهدوی کنی وزیر کشور را برای نخست‌وزیری مناسب می‌دیدند و برخی هم به دنبال نخست‌وزیری محمد غرضی وزیر نفت دولت شهید باهنر بودند.

شورای موقت ریاست جمهوری در یک فرایند غیررسمی و اعلام نشده به رأی‌گیری از مجلسیان پرداخت که در نتیجه از مجموع ۱۷۹ رأی، آیت‌الله مهدوی کنی ۱۴۸ رأی، محمد غرضی ۲۳ رأی و علی‌اکبر پرورش ۸ رأی کسب کردند. پس از این بود که هاشمی رفسنجانی و موسوی اردبیلی نخست‌وزیر جدید را به مجلس معرفی کردند و مهدوی کنی جز ۲ مورد همه وزرای دولت شهید باهنر را ابقا کرد. به این ترتیب که سیدکمال‌الدین نیک‌روش که پیش از آن استاندار کهگیلویه و بویراحمد و شهردار تهران بود به عنوان وزیر کشور و هادی نژادحسینیان به عنوان وزیر راه معرفی شد.

 

یکی از اتفاقات نادر تاریخ مجلس شورای اسلامی، علنی بودن آرا در جلسه رأی اعتماد به کابینه مهدوی کنی بود. بر این اساس افرادی از جمله صلاح‌الدین بیانی، غلامحسین نادی و موحدی ساوجی رأی ممتنع به کابینه دادند و علی‌اکبر معصومی، سیدمحمد خامنه‌ای، فواد کریمی و تاجگردون رأی مخالف. دولت موقت آیت‌الله مهدوی کنی اما پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ۷ آبان ۱۳۶۰ و ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای پایان یافت.

دانشگاه امام صادق؛ دانشگاه مدیرساز

دانشگاه امام صادق دانشگاهی است که با روشی ویژه در رشته‌های علوم انسانی دانشجو می‌پذیرد و سیستم آموزشی و برنامه درسی آن ترکیبی از روش‌ها و محتوای دانشگاهی و حوزوی است.

دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در زمستان ۱۳۶۱ تاسیس شد و از ابتدا تاکنون با ریاست آیت‌الله مهدوی کنی اداره می‌شود. ساختمان اولیه این دانشگاه پیش از انقلاب در ابتدای دهه ۵۰ توسط دکتر منوچهر اقبال در ۹ هکتار و با هدف تاسیس مرکز مطالعات مدیریت ایران وابسته به دانشگاه هاروارد امریکا ساخته شد و معماری آن از مدرسه‌ها و باغ‌های تاریخی کشور الهام گرفته و بخشی از چشم‌اندازهای آن بسیار شبیه باغ فین کاشان و مدرسه چهارباغ اصفهان است.

دانشگاه امام صادق در بیش از ۳۰ سال فعالیت خود همواره یکی از کانون‌های اصلی تربیت مدیران رده‌بالا و میانی در جمهوری اسلامی ایران بوده و بسیاری از فارغ‌التحصیلان آن هم‌اکنون در قوای مختلف، نهادها و سازمان‌ها مشغول به فعالیت هستند.

فرزندان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

«سعید جلیلی» را می‌توان یکی از نام‌آورترین فرزندان مکتب دانشگاه امام صادق دانست؛ کسی که گرچه در مهرماه ۱۳۸۶ جایگزین علی لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی شد و پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی را به دست گرفت، اما پیش از آن نیز مسئولیت‌های مهمی را به عهده داشت؛ ریاست اداره بازرسی وزارت خارجه، معاون اداره اول امریکا در وزارت خارجه، مدیریت بررسی‌های جاری دفتر رهبری و...

«حسام‌الدین آشنا» که در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته نزدیک‌ترین فرد به رقیب سعید جلیلی بود هم یکی از اولین فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق است. او هم‌اکنون مشاور رییس جمهور و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق است. آشنا داماد آیت‌الله دری نجف‌آبادی نماینده ولی فقیه در استان مرکزی است.

«کاظم جلالی» نماینده مردم شاهرود در مجلس شورای اسلامی هم یکی دیگر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه امام صادق است؛ گرچه در سایت رسمی او هیچ اثری از این سابقه وجود ندارد. او هم‌اکنون ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را بر عهده دارد. استعفای جلالی از کمیته رسیدگی به بازداشت‌شدگان پس از انتخابات ۸۸ خبرساز شد. او هم‌اکنون عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، عضو اصلی کمیته حقوق بشر بین‌المجالس جهانی به نمانیدگی از قاره آسیا و همچنین رییس گروه روابط پارلمانی جمهوری اسلامی ایران و پارلمان اروپاست.

«مصطفی کواکبیان» یکی از اولین ورودی‌های دانشگاه امام صادق علیه‌السلام است که علاوه بر  تحصیل در این دانشگاه، درورس حوزوی را نیز تا پایان دوره سطح گذرانده است. او نماینده سمنان در مجلس هشتم بود و یکی از معدود فارغ‌التحصیلان اصلاح‌طلب دانشگاه امام صادق است. گرچه خسرو تهرانی مشاور امنیتی سید محمد خاتمی در میانه سال‌های ۷۴ تا ۸۴، و عبدالله رمضان‌زاده استاندار کردستان در دولت خاتمی را نیز می‌توان دیگر اصلاح‌طلبان فارغ‌التحصیل از دانشگاه امام صادق دانست.

حجت‌الله ایوبی رییس سازمان سینمایی، ناصر باهنر مدیرعامل بنیاد فرهنگی رفاه، روح‌الله احمدزاده کرمانی استاندار اسبق فارس، سیدمحمد حسینی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی، عباس مقتدایی خوراسگانی نماینده مجلس، علی باقری کنی معاون سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و از چهره‌های نزدیک به سعید جلیلی، محمدباقر خرمشاد رییس پیشین سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سید جلال دهقانی فیروزآبادی معاون مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، منصور اعتصامی معاون فرهنگی سازمان تامین اجتماعی، غلامرضا خواجه‌سروی معاون پیشین وزارت علوم و برخی دیگر، از جمله مدیران ارشدی هستند که از دانشگاه امام صادق فارغ‌التحصیل شده‌اند تا این دانشگاه مشهور به دانشگاه مدیرساز در جمهوری اسلامی ایران شود.

پدران دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

علاوه بر فارغ‌التحصیلان مشهور دانشگاه امام صادق، اساتید و علمای برجسته‌ای را نیز می‌توان برشمرد که به تدریس در این دانشگاه پرداخته‌اند؛ شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم رییس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی عضو ارشد بنیاد نهج‌البلاغه، مرحوم علامه محمدتقی جعفری، مرحوم آیت‌الله میرزا علی فلسفی، مرحوم آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، آیت‌الله محمدعلی تسخیری رییس سابق مجمع تقریب مذاهب اسلامی، آیت‌الله علم‌الهدی عضو مجلس خبرگان.