یکی از عوامل مؤثر در آلودگی هوا تردد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت ها در شهرهای بزرگ است و مسؤولان نیز برای رفع این مشکل، طرح‌هایی را به تصویب رسانده اند که از جمله آنها می‌توان به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و نوسازی وسایل حمل و نقل خصوصی و عمومی اشاره کرد اما با وجود این، هنوز هیچ یک از این طرح ها به سرانجام مطلوب نرسیده و مثال بارز آن شهری مثل اصفهان است.بر اساس آمار موجود در حال حاضر، بالغ بر شش میلیون خودرو در کشور وجود دارد که درحدود ۲۶ درصد این خودروها دارای عمر بیش از بیست سال هستند.
***
در کشورهای پیشرفته به ازای هر یکصد خودرو وارد شده به ناوگان حمل و نقل، بیش از پنجاه خودرو از این ناوگان خارج می‌شود، در حالی که این رقم در کشور ما با وجود بالا بودن میانگین سن خودروهای فرسوده در حال تردد، بسیار ناچیز است (کمتر از یک خودرو) و این امر نه تنها نشان‌دهنده عدم دستیابی ناوگان حمل و نقل کشورمان به شرایط متعادل و پایدار بلکه فاصله بسیار زیاد این ناوگان با شرایط مناسب است.به راستی چرا تاکنون با وجود بحث های گوناگون و سیاستگذاری های اتخاذ شده در کشورمان، تاکنون اقدام جدی و عملی در این زمینه صورت نپذیرفته است.
طرح جامع كاهش آلودگی
طرح ممنوعیت تردد خودروهای فرسوده برای اولین بار اواخر دهه ۷۰ از سوی مسئولان محیط زیست وقت مطرح و کار کارشناسی روی آن انجام شد اما به دلیل اینکه هیچگاه امکان اجرای آن با توجه به وجود بیش از یک میلیون خودرو و موتورسیکلت وجود نداشت اجرایی نشد.رییس ستاد مركزی معاینه فنی خودرو شهرداری اصفهان می گوید: بر اساس آمار ، در حال حاضر ۲۰۰ هزار خودروی سواری با طول عمر بیشتر از ۲۰ سال در شهر اصفهان تردد می كنند.جمشید جمشیدیان با اشاره به تصویب طرح جامع كاهش آلودگی ۸ كلانشهر کشور، اظهار می کند: جلوگیری از تردد خودروهای سواری شخصی با طول عمر بیش از ۲۰ سال یكی از مباحث مهم كلانشهر هاست.
وی می افزاید: تعداد خودروهای فرسوده با طول عمر بیش از ۲۰ سال در شهر اصفهان زیاد است و جلوگیری از تردد این خودروها و خودروهایی كه از سایر شهرها به اصفهان وارد می شوند نیز بسیار دشوار! رییس ستاد مركزی معاینه فنی خودرو شهرداری اصفهان تصریح می کند: نزدیكی شهرهای استان به اصفهان نیز موجب افزایش تردد خودرو به این كلانشهر شده و سالانه بیش از ۱۰۰ هزار خودرو جدید وارد چرخه حمل و نقل اصفهان می شود بدون اینكه خودروهای فرسوده از شهر خارج شود.
جمشیدیان معتقد است با وجود چنین شرایطی جلوگیری از افزایش آلودگی هوا بیش از وضعیت كنونی یك پیشرفت به شمار می آید. وی با بیان اینكه حمل و نقل عمومی ظرفیت محدودی دارد، ادامه می دهد: ترافیك، خیابان های شهر را به یك توقف گاه بزرگ تبدیل كرده است كه این شرایط موجب كاهش ظرفیت حمل و نقل عمومی می شود و مترو نیز پاسخگوی درصد بسیار پایینی از نیازهای حمل و نقل عمومی است.رییس ستاد مركزی معاینه فنی خودرو شهرداری اصفهان بیان می کند: خروج یك خودروی فرسوده به ازای شماره گذاری یك خودروی جدید در كنار سایر راهكارها می تواند تاثیر به سزایی در كاهش آلودگی كلانشهرهای كشور به ویژه اصفهان داشته باشد.
تغییر سیمای شهر
هرچند قرار بود با ورود بخش خصوصی به مسئله نوسازی خودروهای فرسوده، روند نوسازی در کشور با سرعت بیشتر طی شود اما آنچه اکنون اتفاق افتاده، با آنچه که مسؤولان وعده‌اش را داده بودند بسیار تفاوت دارد.
رييس كميسيون حمل و نقل و ترافيك شوراي اسلامي شهر اصفهان در این باره می گوید: معمولاً موضوعاتی همچون از رده خارج کردن خودروهای فرسوده از موضوعاتی هستند که به هوشیاری مسؤولان بر می گردد که چه مسائلی برای آنها بیشتر مهم است و همچنین بر می گردد به اقتصاد و پول هایی که دولت و تشکل ها می توانند برای رفاه عمومی تامین کنند تا آلودگی هوا کاهش یافته و نظم ترافیکی به وجود آید.
غلامرضا شيران می افزاید: در این راستا بودجه های دولتی از یک سو و درک مردم از مسأله جلوگیری از آلودگی هوا از سوی دیگر بسیار مؤثر است؛ به طور مثال اگر شهروندی نداند که خودرو فرسوده او اول برای خود و خانواده اش ضرر دارد بعد برای سایر افراد ، برای از رده خارج کردن خودرو فرسوده اش به طور قطع اقدام خواهد کرد، اما با این وضعیت نابسامان ترافیکی همچنان شاهد هستیم که برخی افراد با بی تفاوتی به آلودگی ها دامن می زنند.
وی معتقد است از رده خارج کردن خودروهای فرسوده سیمای شهر اصفهان را تغییر می دهد .
رييس كميسيون حمل و نقل و ترافيك شوراي اسلامي شهر اصفهان تحقق این مهم را در گرو تصمیمات دولتی می داند و اینکه سازمان حفاظت محیط زیست کشور پیچ و مهره های کار را محکم نموده و از شهرداری ها و راهنمایی و رانندگی بخواهد این اتفاق بیفتد.
وی با اشاره به اینکه ورود هر خودروی نو باید با از رده خارج شدن سه خودرو فرسوده توأم باشد، تصریح می کند: خارج کردن خودروهای فرسوده و نوسازی آن ها باید از برنامه های مهم دولت باشد .
پلیس راهور منتظر اعلام زمان
در سال گذشته تنها ۲۰۰ هزار خودروی فرسود از رده خارج شد که اگر این میزان به ۵۰۰ هزار خودرو می رسید طی ۳ سال تمامی خودروهای فرسوده از رده خارج می شد.
رییس پلیس راهور استان اصفهان در گفت و گو با "جوان" می گوید: در خصوص شروع برخورد قاطع با خودروهای فرسوده در سطح شهر، هنوز زمانی به پلیس راهور ابلاغ نشده است.
سرهنگ حسین غلامی در عین حال اجرای این طرح را بسیار مفید و در راستای کاهش آلودگی هوا عنوان و اذعان می کند: دولت باید تلاش کند که همراه با از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، خودروهای نو را که نه تنها در کاهش آلودگی هوا سهم بسزایی خواهند داشت، بلکه با بالارفتن ایمنی خودروها به مراتب نقش زیادی در کاهش تصادفات ایفا می‌کنند، جایگزین نماید.
وی با اعلام آمادگی پلیس راهور مبنی بر اجرای این طرح تصریح می کند: به خودروهای فرسوده هیچ گونه تسهیلات و امکاناتی ارائه نخواهد شد و در حال حاضر پرسنل راهور اصفهان با آن دسته از خودروهایی که از ظاهر آنها ، فرسوده بودنشان قابل تشخیص است ، برخورد نموده و تذکرات لازم را ابلاغ می کنند .
رییس پلیس راهور استان اصفهان با اعلام اینکه سالانه حدود ۳ هزار دستگاه خودرو فرسوده در استان اصفهان اسقاط می‌شوند، می افزاید : در حال حاضر بسیاری از اتوبوس ها ، تاکسی ها و سرویس های ادارت و کارخانجات خودروهای قدیمی است که باید خودروهای سن بالا از رده خارج شوند .
وی راهکارهای عملی در این باره را فراهم ساختن زیرساختهای لازم و همچنین افزایش ارائه تسهیلات بانکی دانست . روند لاک پشتی خروج خودروهای فرسوده و خارج نشدن حتی یک خودروی فرسوده از چرخه حمل و نقل در فاصله سال های ۹۰ تاکنون ،حالا این نگرانی را به وجود آورده که مبادا این طرح نیز به سرنوشت طرح های مشابه نیمه کاره به حال خود رها شود.
به نظر می‌رسد باید دلایل استقبال کمرنگ مالکان از جایگزینی و حذف خودروهای فرسوده بررسی و تدابیر لازم برای تسریع در این اقدام اتخاذ شود. به هر حال آنچه پر واضح است اینکه سرمایه گذاری بیشتر دولت، اعطای تسهیلات و کاهش بوروکراسی اداری و بانکی مؤثرترین راهها برای تسریع در خروج خودروهای فرسوده از چرخه حمل و نقل به شمار می روند.
