اوایل دهه هفتاد، شیلات ایران به عنوان متولی اصلی در زمینه آبزی پروری در کشور جهت استفاده از پتانسیل های فوق اقدامات جدی را برای توسعه صنعت پرورش میگو در جنوب کشور در برنامه های خود قرار داد که با سودآوري اين صنعت پرورش ميگو در ساير استانها نيز رواج پيدا كرد. اما ديري نپاييد كه اين صنعت با مشكلات زيادي از جمله افزایش قیمت نهاده های تولید و کاهش قیمت میگو در بازارهای جهانی و همچنین گسترش بیماریهای ویروسی و... مواجه وصنعتي كه مي رفت به یکی از سود آورترین صنایع تبدیل شود، سیر نزولی پیدا کرد.
****
محدوده جزيره قشم در ایران يكي از بهترين مناطق براي سيد ميگو است كه صيد در اين منطقه ازاوايل مهرماه آغاز وتا 45 روز ادامه دارد. با اين وجود برخي مشكلات دراين منطقه باعث شده تا از دوران فراواني صيد فاصله بگيرد. عوامل متعددی همچون شرایط جوی، دمای آب، صید بی رویه، ریزش آلاینده های صنعتی و نفتی به دریا و موارد مشابه باعث شده تا شاهد کاهش صید میگو در منطقه باشیم که این موضوع نارضایتی صیادان را در پی داشته است.
درحالي كه سال گذشته ميزان صيد ميگو دوهزار و 400تن بود اما پيش بيني ها نشان مي دهد اين آمارامسال به كمتر از نصف برسد.
كارشناسان شيلات در خصوص مشكلات پيش آمده در خصوص اين صنعت معتقدند: صيد بي رويه و جدي نبودن مبارزه با صيادان غير مجاز را ازجمله اين مشكلات مي دانند .
همچنين صید میگو در فصل و مناطق ممنوعه از مهم ترین عوامل کاهش چشم گیر صید امسال محسوب می شود. بر اساس گزارش های رسیده، برخی صیادان به صورت قاچاقی اقدام به صید خارج از فصل می کنند و این اقدام باعث صید میگوی مادر و منجر به از بین رفتن تخم ریزی می شود.
یکی از موثرترین راه ها برای جلوگیری از صدمه دیدن زاد و ولد میگوها، مقابله جدی با صید خارج از فصل است كه حراست و گشت های دریایی نقش اصلی در جلوگیری آن یا همان صید قاچاق دارند که این موضوع فقط با افزایش نیروی انسانی حراست و گشت های دریایی اتفاق می افتند.
يكي از ماموران گشت دريايي كه نخواست نامش فاش شود دراين رابطه مي گويد: متاسفانه حدود و اختیارات گشت های دریایی خیلی زیاد نیست و به همین خاطر متخلفان ترس زیادی از گشت های دریایی ندارند.
وي تاکید مي كند: چنانچه اجازه صید را از شناورهای دارای موتور بالای 400 ، 500 اسب بخار می گرفتند، می توانست کمک شایانی به موضوع ذخائر میگو کند.
البته کاهش صید ميگو به مسائل دیگری مانند ورود مواد نفتی و شیمیایی به دریا، تغییر شرایط جوی، دمای آب وصید بی رویه نیز مربوط می شود.
پرورش دهندگان ناراضي
در سالهاي اخير با افزايش جمعيت وكم شدن جمعيت آبزيان دريايي پرورش به روش صنعتي
در اكثر مناطق كشور رواج يافت. دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد به سال های طلایی پرورش میگو در ایران معروف بود در این سالها به علت سودآوری مناسب، اقشار مختلف مردم تمایل بسیار زیادی به سرمایه گذاری در صنعت پرورش میگوی ایران داشتند و ارائه تسهیلات بانکی و حمایت های مناسب از طرف شیلات ایران زمینه مناسبی برای رشد صنعت پرورش میگو را فراهم کرده بود.
در این سالها سود حاصله از صنعت پرورش میگو و همچنین مزیت های دیگر این صنعت از جمله اشتغالزایی برای ساکنان مناطق ساحلی جنوب و مسائل اجتماعی چنان امیدوار کننده بود که سازمان شیلات ایران سایت های مختلفی در استانهای ساحلی جنوب شناسایی و راه اندازی كرد و حتی از شمال کشور نیز غافل نشد و سایت گمیشان نیز به متقاضیان واگذار شد.
اما پس از این سالها ستاره پرفروغ میگوی پرورشی ایران رو به افول نهاد و مشکلات متعددی گریبانگیر آن شد به طوري که امروز نه تنها کسی علاقه ای به سرمایه گذاری در این زمینه ندارد بلکه بسیاری از مزارع نیز با وجود اتمام ساخت و ساز انها زیر کشت نمی رود. اما علت چه بود كه اين صنعت پرطرفدار از رونق افتاد؟
در سالهاي اخير با توجه به سود آور بودن پرورش ميگو كشورهايي همچون چين وتايلند و اكوادور كه نيروي كار و نهاده هاي ارزان قيمت در اختيار داشتند با سرمايه گذاري دراين صنعت باعث شدند تا كشورهایي كه براي توليد ميگو هزينه بالايي مي پرداختند قادر به رقابت با آنها نباشند وعملا بازار را از دست آنها بگيرند.
مشكل ديگري كه پرورش ميگو در ايران را به مخاطره انداخت گسترش بیماریهای ویروسی مانند لكه سفيد بود. شدت اين بيماري به قدري بود كه سايت هاي آبادان وبوشهر تعطيل شدند.
این ویروس هم از جایی شیوع می یابد که تولید کنندگان میگودر كشور اصول بهداشتی در مزارع را به خوبی رعایت نمي كنند و در صورت وقوع یک بیماری به سرعت در کل سایت های یک استان و حتی کل کشور گسترش می یابد.
جای خالی فرآوری
کارآیی پایین صنایع تولید غذا و فرآوری میگو از ديگر مشكلات اين بخش مي باشد در حالي كه كشورهاي توليدكننده با ايجاد صنايع تبديلي دركنارمراكز توليد، ميگوها را به انواع محصولات غذايي تبديل مي كنند اما اين موضوع در ایران مغفول مانده است وميگوها به صورت منجمد اماده شده تا زمان بيشتري براي مصرف داشته باشند.
در مقایسه با سایر کشور های تولید کننده عمده میگو، شرایط اقلیمی ایران تنها برای یک دوره پرورش در سال مناسب است در صورتیکه در اغلب کشورها پرورش میگو حداقل سالی دو دوره انجام مي گيرد. در كل ایران تنها در سایت گواتر چابهار در یک سال دو دوره کشت با موفقیت انجام مي شود.
نبود اتحاديه هاي پرورش ميگونيز ازجمله مشكلات اين صنعت است. چرا كه پرورش دهندگانی که تعداد مزارع بیشتری دارند و در زمینه های واردات و یا تولید غذا و همچنین فرآوری و صادرات میگوی تولیدی خود راسا اقدام می كنند، از درآمد بیشتری برخوردار و در این سالهای بحرانی نیز به تولید میگو ادامه می دهند. اما پرورش دهندگان خرد نمي توانند وارد اين رقابت شوند.
به عقیده کارشناسان يكي دیگر از دلایل رکود صنعت پرورش میگوی کشور به گونه پرورشی مربوط می شود. در سال ۸۷ اكثر مزارع استان های بوشهر و خوزستان از میگوی وانامی استفاده مي كردند كه به علت وارداتی و غیر بومی بودن گونه یاد شده مشكلاتي را در پي داشت. به هر حال از آنجا که بیش از ۹۰ درصد میگوی تولیدی ایران صادر می شود وزارت بازرگانی، شیلات و سازمان دامپزشکی در این زمینه مسوولیت سنگيني برعهده دارند كه در سال های اخیر این وظیفه را به خوبی انجام نداده اند. در صورتیکه میگوی تولیدی ایران جزء سالمترین میگوهای تولیدی دنیا بوده و توسعه آن مي تواند علاوه بر برطرف كردن نياز غذايي داخل، در کنار ايجاد اشتغال، ارز آورنيز باشد.
