اين ويژگي از ديرباز بين ما رواج داشته است و نسل به نسل به ما رسيده است كه البته بايد در حفظ و انتقال آن كوشاتر باشيم. مهماني رفتن و مهماني دادن اصول و آداب خودش را دارد و توصيه‌ها و سفارش‌هايي از سوي گذشتگان و بزرگان دين شده است. براي رفتن به مهماني بايد اصولي را رعايت كنيم و براي مهمانداري هم به شرايطي نياز داريم كه مراسم به خوبي برگزار شود.
تعاريف صله رحم
صله به معناي وصل است و در اصطلاح به احسان، اظهار عطوفت و رعايت حال ديگران مي‌گويند. در واقع صله رحم به معناي محبت، رسيدگي نسبت به خويشان، نزديكان و ديد و بازديد با آنها است. از نظر فقه اسلامي، ارحام و خويشان نسبي از حقوق بيشتري نسبت به ديگران برخوردار هستند و به آنها توجه زيادي شده است. البته صله رحم تنها در ديد و بازديد خلاصه نمي‌شود بلكه بايد اين ديد و بازديد با مهر، محبت، صفا و صميميت همراه باشد و حتي كمك مالي به نزديكان را جزو صله ارحام مي‌دانند.
امام صادق(ع) در اين باره مي‌فرمايد: «صله رحم كن، حتي اگر با دادن يك ليوان آب به نزديكانت باشد. بهترين صله رحم بازداشتن خويش از آزار آنها است» و حضرت علي (ع) نيز فرمود: «صله رحم كنيد حتي اگر به سلام كردن باشد.» رسول خدا (ص) فرمودند:«مردي فقط از عمرش سه سال مانده ولي صله رحم مي‌كند و خداوند 30 سال به عمرش اضافه مي‌كند و مردي از عمرش 30 سال مانده اما قطع رحم مي‌كند و خداوند سه سال او را زنده نگه مي‌دارد.» و نيز فرمود: «نيكي به پدر و مادر و صله رحم حساب روز قيامت را آسان مي‌گرداند».
آداب صله
صله رحم از دستورات مهم اسلام است چون اين رفت و آمدها باعث مي‌شود كينه‌هاي خانوادگي از بين برود. اين ديد و بازديدها آدابي دارد كه بايد قبل از حضور تا زمان رفتن مهمان‌ها آنها را رعايت كنيم. يكي از كارهايي كه بايد در اين خصوص انجام دهيم استقبال و بدرقه مهمان است و رسول خدا (ص) در اين مورد فرموده است: «از جمله حقوق مهمان اين است كه وي را موقع خارج شدن از حريم و اندروني خانه همراهي كني.»
اطعام مهمان سرزده و دعوت شده از ديگر آداب صله رحم است كه امام صادق (ع) مي‌فرمايد:«هرگاه برادرت نزد تو آمد آنچه در خانه داري برايش بياور و هرگاه وي را دعوت كردي براي پذيرايي از او بكوش.» امام صادق(ع) نيز در اين خصوص فرموده است: «هرگاه برادرت بر تو وارد شد، نگو آيا امروز چيزي خورده‌اي؟ بلكه آنچه در خانه داري برايش بياور چون بخشنده به تمام معنا كسي است كه آنچه نزدش باشد ببخشد.»
از ديگر آداب مهمانداري احترام به اوست و زماني كه مهمان مي‌آيد بايد او را در غذا خوردن همراهي كنيد. هم غذا شدن با مهمان جزو موارد مهم است و امام كاظم(ع) نيز مي‌فرمايد:«هرگاه براي رسول خدا مهماني مي‌آمد با وي غذا مي‌خورد و از غذا دست نمي‌كشيد تا اينكه مهمان دست بكشد.» البته عكس آن نيز كه دست كشيدن از غذا قبل از صاحبخانه است گفته شده كه امام صادق (ع) فرموده است: «از جمله ادب ورزي نزد برادر اين است كه هر گاه بر سفره او غذا خورد، پيش از وي از طعام دست كشد.»
به ميزبان و مهمان نيز توصيه شده است كه با اجازه همديگر روزه بگيرند و گفته شده كه بهتر است ميزبان روزه نگيرد تا مهمان دچار سوء‌تفاهم نشود. نهي از دستور به صاحبخانه نيز جزو اصول مهماني رفتن است و اگر اتفاق افتاد ميزبان بايد در اين مورد چشم‌پوشي كند.
فضيلت‌هاي مهماني
صله رحم يكي از مهم‌ترين آداب اجتماعي و از واجبات است كه با عمل درست به آن، بسياري از كمبودها و نيازها از بين مي‌رود. صله رحم با خويشان و نزديكان اثرات زيادي بر زندگي ما دارد كه زياد شدن عمر و جلوگيري از مرگ بد از آن جمله است. امام حسين(ع) مي‌فرمايد: هر كس دوست دارد مرگش به تأخير بيفتد صله رحم كند. امام صادق(ع) مىفرمايد:« صله رحم حساب روز قيامت را آسان، عمر را طولانى مىكند و از مرگ ناگوار جلوگيرى مىكند.»
هميشه بزرگ‌ترهايمان مي‌گفتند كه مهمان روزي‌اش را با خودش مي‌آورد و واقعيت اين است كه مهمان رزق و روزي را زياد مي‌كند و باعث تأمين روزي و مغفرت گناهان مي‌شود. پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «هركس يك عمل را براي من ضمانت كند، من براي او چهار عمل را ضامن مي‌شوم و آن اينكه صله رحم كند پس خداوند او را دوست خواهد داشت، رزق او زياد مي‌شود، عمرش افزايش پيدا مي‌كند و داخل بهشتي مي‌شود كه خداوند وعده داده است.» و در حديثي ديگر فرموده است:« مهمان هرگاه بر قومي وارد شد روزي خود را مي‌آورد و هنگام رفتن همه گناهانشان را با خود مي‌برد.»
آبادي شهرها از ديگر نتايج صله رحم است و حديثي از پيامبر اسلام(ص) نقل شده كه:«پيوند با خويشان، شهرها را آباد مي‌كند و بر عمرها مي‌افزايد. اگر چه انجام دهندگان آن از نيكان هم نباشند.»
قطع صله رحم يكى از گناهان كبيره است و به صراحت در روايات آمده است كه قاطع رحم از ورود به بهشت محروم است. همچنين پيامبر اكرم(ص) فرمودند:«سه گروه هرگز داخل بهشت نمي‌شوند؛ شرابخوار، ايمان‌آورنده به سحر و قاطع رحم.»
مهماني از ديد روانشناسي
مهماني دادن و مهماني رفتن هر دو كار نيكويي است كه بايد آن را گرامي داشت. اين ديد و بازديد جزو خصلت‌هاي بارز ماست چون مهماني نرفتن و مهماني نگرفتن هر دو مي‌تواند باعث دلمردگي و افسردگي در ما شود. مهماني حلقه پيوند خويشان و نزديكان است و معمولاً خانواده‌ها براي تنومند شدن اين درخت دور هم جمع مي‌شوند. در واقع مهماني باعث صميميت بيشتر در بين اعضاي خانواده و فاميل مي‌شود و قلب‌ها را به هم نزديك مي‌كند. يكي از مزاياي مهماني از بين بردن كينه‌ها است و اخوت و دوستي را بين افراد بيشتر مي‌كند.
حضور در مهماني‌ها و مهمانداري باعث مي‌شود هر چند وقت يكبار ديدارها تازه شود و افراد فاميل، دوست و آشنا از هم حال هم باخبر شوند. اگر براي كسي مشكلي پيش بيايد ساير نفرات براي كمك به آن شخص تلاش مي‌كنند و در اين شرايط تنهايش نمي‌گذارند. در واقع در همين رفت و آمدها ياد مي‌گيريم كه با ديگران و مخصوصاً بزرگ‌ترها با احترام رفتار كنيم و در مورد مسائل مختلف نظر آنها را جويا شويم و مشورت و همفكري كنيم.
مهماني رشد شخصي و اجتماعي افراد از كودك تا بزرگسال را افزايش مي‌دهد و شاهد رفتارهاي مثبت، پسنديده و ارتباط‌هاي اجتماعي مناسب بيشتري از سوي اين دسته از افراد هستيم. رفتار افراد در تعامل با مهمان‌ها مي‌تواند تغيير كند و كساني كه خجالتي‌اند، بعد از اينكه وارد اين جمع‌ها شدند، شجاع‌تر و اجتماعي‌تر مي‌شوند. ديدو بازديدها فرصت مناسبي براي ارتباط اجتماعي است و درك بالايي در افراد به وجود مي‌آورد.
