جوان آنلاين: حدود یک ماه است که شهر کوبانی از سه جهت در
محاصره جنگجویان دولت اسلامی یا داعش قرار گرفته و راه بسیار نزدیک به مرز ترکیه
تنها مسیر امنی بود تا خروج امن غیرنظامیان از این شهر ممکن شود. با وجود تهاجم
سنگین جنگجویان داعش و نیاز شدید مدافعان به کمک، امید آنها به رسیدن کمک قابل
توجه از این مسیر کمتر شد به خصوص این که نیروهای امنیتی و نظامی ترکیه مثل سدی
محکم مقابل کمک ها قرار گرفته اند. حالا معلوم شده که آنها نمی توانند امیدی به
این مسیر داشته باشند و سقوط کوبانی در سیاست آنکارا رقم خورده است اما چرا دولت
ترکیه این سیاست را در پیش گرفته و آنکار بنا بر چه معادله ای این رفتار را با
آنها دارد؟
کوبانی در معادلات آنکارا
شکی نیست که ماجرای کوبانی مبدل به نقطه عطفی
در روابط کردها با دولت ترکیه شده است تا آنجا که عبدالله اوجالان، رهبر کردهای
ترکیه، به دولت این هشدار داده که در صورت سقوط کوبانی روند صلح کردها با دولت هم
پایان می پذیرد. او به روندی اشاره کرد که رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه، از
زمان رسیدن به قدرت در حدود 12 سال پیش تا کنون دنبال می کرد و یکی از اهداف اصلی
او دست یابی به صلحی پایدار با کردها بوده است. لازم به ذکر است که نیروهای کرد و
به خصوص حزب کارگران کردستان ترکیه، پ ک ک، از 1984 مبارزه خود را با دولت مستقر
در آنکارا شروع کرد که نتیجه چند دهه مبارزه حدود 40 هزار قربانی بوده است. اوجالان
در 1999 دستگیر و محکوم به حبس ابد شد، اما وقتی که اردوغان لایحه صلح با کردها را
در سوم ژوئن به پارلمان فرستاد، او از زندان اين اقدام را «تحول تاریخی» نامید.
حالا سه ماه از آن زمان گذشته و به نظر می رسد
که با کوبانی، آن تحول تاریخی معنای خود را از دست داده و اگر سیاست اردوغان به
این صورت پیش برود باید برنامه صلح خود را با کردها تمام شده بداند. حداقل این است
که خیابان های اکثر شهرهای ترکیه به خصوص شهرهای کردنشین این کشور چنین چیزی را
تایید می کند. سال ها بود که این شهرها روی آرامش به خود دیده بود اما به یکباره
همه چیز تغییر کرده؛ نیروهای پلیس و امنیتی با خشونت تمام معترضین کرد را سرکوب می
کنند که نتیجه آن کشته شدن ده ها تن بوده و بعد از سال ها مقرارت حکومت نظامی را
در این شهرها به اجراء درآورده اند. شاید کردها با این اوضاع بتوانند به واقعیت
فرایند صلح اردوغان پی ببرند و دریابند که این فرایند برنامه سیاسی برای جلب آرای
آنان بوده تا آن که در واقعیت امر برای ایجاد صلح و به رسمیت شناختن حقوق کردها
باشد.
کردها و داعش
این عادت اردوغان است که در اوج مناقشات سیاسی
به میان هواداران خود برود و از هیاهوی خطابی برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند.
او این بار هم این کار را کرده اما چیزی گفته که سوالی جدی را به دنبال دارد. او
این بار گفت که به باور وی جنگجویان دولت اسلامی یا همان داعش و نیروهای پ ک ک
تفاوتی با هم ندارند. اردوغان با این موضع عمده ترین حزب در میان کردهای ترکیه را
با داعش یکی گرفته در حالی که سابقه و اهداف این دو هیچ مشابهتی با هم ندارند. از
طرفی دیگر، این حرف او اصل روند صلح و اهداف آن را زیر سوال می برد به این نحو که
اگر پ ک ک تفاوتی با داعش ندارد پس اردوغان در طول این مدت قصد صلح با چه گروهی را
داشت و صلح با پ ک ک چه معنایی می توانست داشته باشد؟ پاسخ به این سوال هر چه که
باشد نمی تواند با یکی گرفتن پ ک ک با داعش کوچک ترین هم خوانی داشته باشد.
اگر به روابط پیشین اردوغان با داعش نگاهی
انداخته شود و ادعاهای مربوط به همکاری فعلی او با این گروه مد نظر گرفته شود،
باید گفت که در نظر او هم تفاوت مهمی بین پ ک ک و داعش هست، و هم این که بین داعش و
پ ک ک، این داعش است که هم خوانی با سیاست منطقه ای او دارد و نه پ ک ک. مدعای این
نکته در بی تفاوتی اردوغان نسبت به درخواست هایی است که کردهای عراق و بعد سوریه
از او برای کمک و مقابله با داعش داشته اند و مهم تر از این، در جایگاه و نقشی است
که داعش می تواند در سیاست منطقه ای او داشته باشد.
ترجیح اردوغان
داعش بعد از تصرف موصل و تکریت نیروهایش را
تنها به سوی غرب و جنوب عراق نفرستاد بلکه ناگهان آنها را به طرف اقلیم کردستان
عراق حرکت داد. این چیزی نبود که مورد انتظار مسعود بارزانی، رهبر اقلیم، باشد
زیرا او تصور می کرد داعش کاری به کردها ندارد و با این خطای استراتژیک، واكنشي در
برابر پیشروی های داعش انجام نداد تا آن که نیروهای داعش به سوی اقلیم بیایند و به
15 کیلومتری اربیل، مرکز اقلیم، برسند. او که مرکز حکومت خود را در حال سقوط می
دید دست نیاز به سوی اردوغان دراز کرد اما در کمال تعجب دید که اردوغان حاضر به
کمک نیست. این بی تفاوتی اردوغان یک بار دیگر و در مورد پیشروی جنگجویان داعش در کوبانی
تا رسیدن آنها و حتی ورودشان به این شهر دیده شد. اردوغان در هر دو مورد نشان داد
که کردها را در حساس ترین لحظات رها کرده و با این کار مهم ترین کمک را به داعش می
کند.
یک تحلیل این است که او با داعش قصد جنگ نیابتی
با کردها را دارد و به همین علت اجازه داد تا جنگجویان داعش به جان کردها در عراق
و سوریه بیافتند. این تحلیل تنها با حوادث چند ماه اخیر تایید نمی شود بلکه از
ابتدای شکل گیری داعش در شرق سوریه چنین چیزی وجود داشت. داعش از همان ابتدا سر
جنگ با کردها را داشت در حالی که کردهای سوریه نه نیروی دولت سوریه بودند و نه در
جبهه آن قرار داشتند. داعش از این جهت جایگاهی در سیاست منطقه ای اردوغان دارد تا
آن که به عنوان بازوی سرکوب او علیه کردها و حل نظامی مسئله کردها عمل کند. در
واقع، اردوغان با ادعای فرایند صلح حداقل طی دو سال اخیر از داعش در جهت برخورد
نظامی با مسئله کرده استفاده کرده است.
داعش از جهت دیگری نیز در سیاست منطقه ای
اردوغان نقشی دارد که به نقشه سیاسی منطقه مربوط می شود. باید توجه داشت که نقشه
سیاسی منطقه بعد از فروپاشی امپراطوری عثمانی و بر اساس قرارداد مشهور به
سایکس-پیکو ایجاد شد و این نقشه برای فرد نوعثمانگرایی مثل اردوغان چندان قابل
قبول نیست. داعش یا دولت به اصطلاح اسلامی رسالت خود را در پاک کردن این نقشه می
داند که کارش را با مرز بین سوریه و عراق انجام داده است. این کار گام اساسی در
احیای وضعیت قبل از آن قرارداد است که با سیاست نوعثمان گرای اردوغان در منطقه هم
خوانی دارد. در این صورت است که می توان سیاست فعلی آنکار در ترجیح داعش بر کردها
را دید تا با استفاده از نیرویی تندرو و خشن تغییرات سریع مورد نظر آنکارا اتفاق
بیافتند.
مرگ بر تركيه 
