چشم انداز نامشخص تصميمات غلط

چرا مقامات تركيه بحران‌هاي منطقه را وارد كشور مي‌كنند؟

تركيه با كدام اميد و چشم انداز بحران هاي منطقه را وارد مرزهايش مي كند؟ پس از بحران «كوباني» تظاهرات ضد داعش در شهرهاي كردنشين اين كشور به قدري شدت گرفته است كه پليس و نيروهاي امنيتي مجبور به واكنش شده و تاكنون 12 تن را كشته اند.

جوان آنلاين: از همان روز اولي كه تركيه سياست به «صفر رساندن مشكلات با همسايگان» را مطرح كرد، مشخص بود كه اين تاكتيك راه به جايي نمي برد. اتفاقا انتقادها از اين رويكرد كه از ابتداي ورود احمد داوود اوغلو به عرصه سياست خارجي (به عنوان وزير امور خارجه) همراه بود،‌ آغاز شد. اما دكترين‌ها، استراتژي ها، و رويكردهاي كلان در مواقع بحراني بهتر خود را نشان مي دهند كه آيا از استحكام لازم و كافي برخوردار هستند يا اينكه فقط در روي كاغذ نقش خوش رنگي دارند.

اين سياست شرق گرايانه تركيه از ابتداي آغاز تحولات در شمال آفريقا و خاورميانه عربي به آزمايش گذاشته شد و پس از مدت كوتاهي صداي خورد شدن استخوان هايش به گوش رسيد. مقامات تركيه كه طي سال هاي اخير در بسياري از مواقع به سمت سياست پوپوليستي پيش رفته اند، به گونه اي با بحران هاي منطقه برخورد كرده اند كه هر لحظه بازتاب آن در خيابان هاي اين كشور خود را نشان داده است.

اين رخداد طي يكي – دو روز اخير بيشتر نمايان شده است. جداي از مسائلي كه نسبت به تحولات سوريه و مبحث علوي ها در تركيه مطرح شده،‌ اين روزها پديده دست ساخت داعش و نوع مواجه شدن با آن، تركيه را دچار مشكلات زيادي كرده است كه جداي از پرسش هاي منطقه اي و بين المللي كه انگشت اشاره را به سمتش نشانه برده است،‌ بستري از بحران هاي داخلي را براي اين كشور فراهم كرده است كه آينده نامشخصي را رقم زده است.

«جوان آنلاين» روز گذشته با انتشار خبري اعلام كرد كه تنش و اعتراضات شديد پس از اوج گيري كشتار داعش در شهر مرزي «كوباني» خيابان هاي تركيه را در بر گرفته است. در اين خبر آمده است: «... اعتراض به اشغال شهر کوبانی توسط داعش بیشتر شهرهای ترکیه حالت اعتراض و بعضا حالت جنگی به خود گرفته اند ... از شهرهای دیار بکر، ماردین، جزره، ازمیر، آدانا، اسکی شهیر، یالوا و همچنین آنکارا و استانبول خبرهای درگیری گسترده و آتش سوزی در اماکن عمومی به گوش می رسد... در شهر آدانا دو نفر زخمی شده اند شهر "جزره "در جنوب ترکیه حالت جنگی به خود گرفته است و در استانبول نیز در گیری‌ها به صورت گسترده ای گزارش شده است.»

امروز هم خبرهاي جديدتر و جدي تري به گوش مي رسد كه مي تواند بحران هاي زيادي را براي تركيه ايجاد كند. مسئله اين است كه تركيه در اين راه دست كم به «شكل ظاهري» تنها است و برچسب حمايت از داعش به سياست هايش چسبيده است. حتي عربستان و آمريكا با وجود همه حمايت ها، سعي دارند خود را از اين اتهام حمايت خارج كنند،‌ كاري كه تركيه چندان علاقه اي به آن ندارد. ناگفته پيدا است كه آمريكا يكي از اصلي ترين مخالفان سياست هاي كنوني تركيه است كه تظاهرات هاي سال قبل كه از سوي جنبش «خدمت» حمايت مي شد، با پشتوانه آمريكا همراه بود. البته اختلاف هاي امروز واشنگتن و آنكارا به خاطر حمايت تركيه ازداعش نيست به اين دليل كه آمريكا نيز به شكل ديگري از اين سياست حمايت مي كند. عمده مخالفت و دشمني كنوني آمريكا با تركيه به دليل نگاه اخواني آنكارا به خاورميانه است كه اين موضوع بحث جداگانه اي را مي طلبد.

اما آنچه كه اكنون مورد سوال است اين است كه تركيه با كدام اميد و چشم انداز بحران هاي منطقه را وارد مرزهايش مي كند؟ در خبرها آمده است كه پس از بحران «كوباني» و نوع نگاه حزب حاكم تركيه، تظاهرات ضد داعش در شهرهاي كردنشين اين كشور به قدري شدت گرفته است كه پليس و نيروهاي امنيتي مجبور به واكنش شده و تاكنون 12 تن را كشته و دهها زخمي بر جاي گذاشته اند. شدت اعتراضات به قدري است كه در استان هاي كردنشين در مناطق شرق و جنوب شرق اين كشور، مقررات منع عبور و مرور اعلام شده است.

هر هدفي پشت سياست هاي تركيه باشد،‌ بايد اين خطر را گوشزد كند كه تركيه نيز دچار همان بحراني شود كه خاورميانه عربي را گرفته است. اين موضوع مي تواند عواقب بسيار بدي براي كشور تركيه و مقامات كنوني آن داشته باشد كه با انديشه هاي متفاوتي از دوره آتاتوركي، كرسي قدرت را به دست گرفته اند. بي شك چنين تحولي جايگاه تركيه و حزب حاكم را به همراه انديشه هاي مشخصي كه تاكنون آن را نمايندگي كرده،‌ دچار بحران خواهد كرد.

نمي توان در عرصه سياسي در اين سطح از اتخاذ رويكردهايي سخن گفت كه عقلانيت در آن نباشد، از اين منظر مقامات فعلي تركيه حتما براي سياست هاي خود دلايل عقلاني ارائه مي دهند اما نمي توان انكار كرد كه ورود به عرصه اي بحران زا حتي با عقلانيت لازم،‌ بدون اشتباه باشد. از اين رو تنها دو گزينه باقي مي ماند: 1. مقامات تركيه با وجود احتساب عقلاني تحولات، «اشتباه» كرده اند كه هر زمان مي توان از اشتباه عقب نشست. 2. مقامات كنوني به عمد تركيه را به سمت بحران مي برند. در گزينه دوم هيچ خرد سياسي وجود ندارد و حتي هدف مشخصي را هم دنبال نمي كند. بنابراين گزينه اول محتمل تر است كه در صورت تاييد آن، آنكارا بايد هر چه زودتر چاره اي بينديشد. در غير اين صورت طي اين مدت به قدري براي خود دشمن تراشيده است كه تركيه را به بحران هاي عميق فرو ببرد.