دكتر شهاب اسفندياري، كارگردان مستند بين‌المللي جهان‌شهري‌ها است كه داراي مدرك كارشناسي در رشته سينما، تئاتر و كارشناسي ارشد سينما از دانشگاه هنر تهران است. وي تحصيلات تكميلي خود را در مقطع دكتري در شهر ناتينگهام انگليس به پايان رسانده و رساله دكتري او در حوزه «جهاني شدن» و«سينماي ملي» است. اسفندياري كه مصايب و سختي‌هاي زيادي را براي ساخت اين مجموعه مستند پشت سر گذاشته، معتقد است نسل جوان ما در داخل كشور شعارهاي بسياري در مورد اهميت و عظمت انقلاب اسلامي مي‌شنود كه بايد مصاديق عيني آن را در جهان برايشان نشان داد. با وي كه سري دوم جهان‌شهري‌هايش به تازگي به پايان رسيده و با استقبال بالايي مواجه شده گپ‌وگفتي داشتيم.
در ابتدا بفرماييد چطور شد با دكتر اسعد آشنا شديد و جهان‌شهري‌ها را ساختيد؟
اين مجموعه در واقع ادامه سري اول جهان‌شهري‌هاست كه دو سال پيش از شبكه 3 پخش شده بود. در آن مجموعه ما از طريق خانمي ونزوئلايي كه شيعه شده بود و در لندن درس مي‌خواند با شخصيت شيخ سهيل آشنا شديم و با حضور در شهر قم و ديدار با ايشان به سابقه طولاني تبليغ شيخ در امريكاي لاتين پي‌برديم؛ براي همين به‌نظرمان رسيد شيخ سهيل با توجه به سير زندگي و تحولي كه پيدا كرده بود و هم به جهت دستاوردهايي كه در 15سال گذشته در منطقه داشت، مي‌تواند محور يك مجموعه جديد باشد. اين پيشنهاد را با مدير وقت شبكه مطرح كرديم با استقبال مواجه شد و ما هم مجموعه دوم اين مستند را توليد كرديم.
پروژه با همكاري مستندسازان ديگر انجام شد؟
نه، كار به نوعي انفرادي بود و چون توليدمان هم از نظر بودجه‌اي محدوديت داشت امكان اينكه گروه بزرگي داشته باشيم نبود. با يك شرايط خيلي چريكي دو نفر همراه شيخ سهيل بوديم. در بعضي كشورها هم به جهت مشكلاتي كه در ورود داشتيم يا كمبود مالي، يك نفري كار را دنبال مي‌كرديم. براي مثال در كشور پرو كه آخرين كشور مورد نظر ما بود به خاطر محدوديت بودجه من و شيخ سهيل دو نفري كار را انجام داديم.
مگر صداوسيما حمايت مالي نداشت؟
وقتي براي تصويربرداري به امريكاي لاتين رفتيم هنوز برآورد مالي آن‌طور كه رايج هست نداشتيم. درخارج از كشور چون بخش عمده هزينه، ابتداي سفر لازم است تا بتوان بليت تهيه كرد و هزينه‌ها را تأمين نمود بيشتر پول خرج مي‌شود. مدير شبكه 10 ميليون به ما داد و خواست تا كار را انجام بدهيم درحالي‌كه اين كار زمان‌بر بود ما بايد به شش كشور سفر مي‌كرديم و در هر كشوري هم مناطق زيادي وجود داشت كه در برخي از كشورها حتي مجبور به گرفتن وام و قرض شديم حتي به صورت ارزي از افرادي قرض گرفتيم. متأسفانه يك مرتبه قيمت ارز سه برابر شد و متقابلاً بدهي ما سه برابر گرديد و تقريباً يك‌سال پروژه به دليل مشكلات مالي و بدهي‌ها خوابيده بود و هيچ پيشرفتي نداشتيم. جالب است بگويم هنوز هم كه هنوز است بخش قابل توجهي از بدهي‌هايمان مانده است و بدهكاريم.
در هر كشوري سفارتخانه و رايزن فرهنگي داريم، آيا آنها خدمات و حمايت‌هاي مالي براي شما ايجاد نكردند؟
متأسفانه آنها برخلاف برخي مجموعه‌هاي مشابه در كشورهاي ديگر هستند. در تيتراژها مفصلاً از سفارتخانه‌ها و رايزن‌ها تشكر مي‌‌كنند اما هيچ سفارتخانه‌‌اي درمنطقه امريكاي لاتين به پروژه ما كمك نكرد؛ البته رايزن فرهنگي در امريكاي لاتين نداريم. فقط يك كشور بود كه آن هم فعال نبود و براي همين به دلايلي مي‌ترسيديم سراغ‌شان برويم زيرا ممكن بود كمك كه نمي‌كنند هيچ حتي مانع كار ما هم بشوند.
چطور؟
در كوبا وقتي وضعيت بسيار تكان‌دهنده شيعيان را ديديم كه درچه فقر و محروميتي بسر مي‌برند نسبت به عملكرد سفارت ايران در كوبا شاكي شديم كه چرا به‌وجود نيرو و امكانات، بي‌توجه هستند و حتي تا به حال سفير ايران در كوبا به تنها مركز شيعيان اين كشور هم نرفته است. من به‌قدري ناراحت بودم كه وقتي از كشور خارج شديم در هواپيما مقاله انتقادي نوشتم و در فرودگاه بعدي به يكي از روزنامه‌ها ايميل كردم. وقتي منتشر شد سفير به قدري عصباني شده بود و برخي از شيعيان و شيخ سهيل را خواسته بود كه چرا به اين فرد اطلاعات داديد تا اين مطالب بنويسد. چون روز بعد از سفر ما هيئت صد نفري از ايران عازم كوبا بودند و من در مقاله نوشته بودم اي كاش حداقل يكي از اين صد نفر سري به شيعيان كوبا بزند زيرا سفارت ما آنجا توجهي ندارد. اين باعث ناراحتي سفير شده بود. خيلي بد است صيهونيست‌ها عليه شيخ سهيل تبليغات منفي زيادي كرده‌اند براي تخريب چهره او در اخبار او را تروريست معرفي كرده‌اند حتي در كشور پرو يكي از روزنامه‌ها صفحه اول عكس شيخ سهيل را گذاشته بودند و تيتر زده بودند «تروريست ايراني در پرو چه مي‌كند؟!»
شيخ جواب داده بود من نه ايراني هستم و نه تروريستم. بعد آنها دوباره تيتر زده بودند «تروريست مي‌گويد ايراني نيست» اينگونه شيطنت‌ها عليه شيخ درمنطقه زياد است كه مي‌خواهند او را به وقايع تروريستي بچسبانند و تخريب كنند آن وقت برخي از مسئولان ديپلماتيك از ارتباط با اين مفاهيم مي‌ترسند. انصافاً ديپلمات‌هايي فعال داريم مانند مكزيك و اكوادور ولي شخصي است در اكثر كشورها ديپلمات‌ها و اعضاي وزارت خارجه ما فعال نيستند، از نظر خودشان وظيفه‌اي در تبليغ اسلام ندارند و تنها به امور ديپلماتيك مي‌پردازند.
به نظر مي‌آيد امريكاي لاتين ظرفيت بالايي براي دريافت انقلاب اسلامي داشته باشد، نظر شما چيست؟
بله، آنجا سرزمين بكري براي پذيرش جهان اسلام است. آنها سال‌ها قرباني استثمار و استعمار بودند براي همين از ايران به عنوان ملتي كه مقابل غرب و امريكا ايستاده ذهنيت مثبتي دارند. اين خود زمينه ارتباط و نفوذ است، از طرفي مردم از كليسا به دليل همكاري با استعمارگران رانده شده‌اند و قرابتي از دين ديده‌اند كه مروج جدايي از سياست بوده است لذا وقتي پيام اسلام كه سخن از عدالت، اتقلاب، قيام و شهادت است را مي‌شنوند برايشان جذابيت دارد چون تمدن‌هايي قبل از مسيحيت داشتند كه شبيه عقايد شرقي است و خواهان معنويت هستند براي همين پيام اسلام جايگزين بسيار جذاب است
برآورد شما از اوضاع مسلمانان منطقه چگونه بود؟
شيعيان دو گروه هستند مهاجرين و تازه مسلمانان. كساني‌كه از نسل مهاجر بودند در محيط كه از نظر فرهنگي مثل امريكاست حل شده‌اند حتي اسم‌هايشان غربي است لذا نياز به كار فرهنگي است و بخشي از كار مبلغان هم همين بايد باشد تا هويت ديني آنها را احيا كنند. بخش ديگر تازه مسلمانان هستند كه نياز به آموزش معارف و يادگيري اصول و عقايد دارند. متأسفانه تعداد مبلغان اسپانيايي زبان ما بسيار كم است تا پاسخگو باشند در حالي كه سومين زبان از نظر تعداد هستند و ما براي ششصد ميليون اسپانيايي زبان تا هفت سال پيش تنها شش تا هفت مبلغ داشتيم.
به نظر شما چقدر لازم است چنين مستندهايي ساخته شود؟
براي كساني كه مسئله صدور انقلاب را باور ندارند و به تأثيرات انقلاب اسلامي و احياي اسلام در جهان شك دارند چنين توليداتي مؤثر است. در بين پيامك‌ها خيلي‌ها نوشته بودند انگار خود ما متحول شديم. جهان‌شهري‌ها در ايجاد انگيزه و اميد بين خود ما هم مؤثر است.
بهترين خاطره كه درطول كارداشتيد؟
سال دوم سفر به كشور پرو رفتيم تا اثر فعاليت تبليغي شيخ سهيل را بررسي كنيم، چون به عينه ديده بوديم هيچ مسلمان و شيعه‌اي در پرو نبود. ايشان جلسات و سخنراني‌هاي زيادي داشت و سال بعد كه آنجا رفتيم ديديم تعدادي شيعه نماز جماعت مي‌خوانند يا سرود براي امام زمان، خيلي جالب و جذاب بود يعني ديدن ثمره تلاش شيخ به عينه براي‌مان حيرت‌انگيز بود. او جهادگر بزرگي براي تبليغ تشيع است.
