دفاع مقدس تجربه‌اي گران‌سنگ و ذي‌قيمت براي انقلاب اسلامي و ملت ايران بود كه با گذشت سال‌ها، هنوز هم رهاوردهاي آن به طور كامل و دقيق بازشناسي نشده است. اكنون و در آستانه سي و چهارمين سالگرد آغاز جنگ تحميلي و هفته دفاع مقدس، مي‌توان به يكي از دستاوردهاي بي‌نظير آن كه بي‌ارتباط با شعار امسال نيز نيست، يعني «مديريت جهادي» اشاره كرد.
با پيروزي انقلاب اسلامي، تغييري بسيار بنيادين در ساختار حاكميتي و مديريتي كشور رخ داد و نسل پيشين مديران و نخبگان كشور يا به دليل عدم همراهي با انقلاب و مردم كنار رفتند يا به دليل فقدان قرابت با فضاي جديد، عملاً كارآمدي خود را از دست داده بودند. از سويي پيچيدگي چالش‌هايي كه انقلاب و نظام نوپا با آنها مواجه بود به گونه‌اي بود كه عملاً از ساختار مديريتي برجاي مانده از قبل كاري بر نمي‌آمد.
در اين مقطع نسل جواني از انقلابيون بر مسند مديريت نشستند كه عمده‌شان تا پيش از آن تجربه چنداني در اين امر نداشتند، اما طي تحولات دهه اول انقلاب اسلامي، سبكي جديد از مديريت شكل گرفت كه اكنون مي‌توان از آن با «مديريت جهادي» تعبير كرد. با نگاهي به تركيب مديران كشور در دهه نخست روشن مي‌شود در رأس بسياري از ساختارهاي مديريتي نسل جوان انقلابي قرار گرفت كه انگيزه‌اي جدي براي پياده‌سازي اهداف انقلاب اسلامي داشت. با اين حال ميزان تحقق اين اهداف در حوزه‌هاي گوناگون مديريتي به يك اندازه نيست.
فراتر از آن حتي مي‌توان گفت تربيت مدير جهادي با ويژگي‌هاي خاص خود –كه در جاي خود بايد مورد بحث و بررسي قرار گيرد- در همه حوزه‌ها با موفقيت همراه نبوده است. اما بي‌شك مي‌توان ادعا كرد در حوزه دفاع مقدس از اين حيث دستاوردي چشمگير براي نظام اسلامي رقم خورد و اكنون پس از گذشت چند دهه گره‌هاي بعضاً لاينحل مديريتي با دست توانمند مديراني گشوده مي‌شود كه در بستر دفاع مقدس پرورش يافته‌اند. اما وجه تمايز فضاي دفاع مقدس با ديگر حوزه‌هاي كاري كشور چه بود كه چنين رهاوردي را به دنبال داشت؟ به طور خلاصه مي‌توان چند ويژگي برجسته و متمايز كننده آن را چنين برشمرد:
1- غلبه فضاي جهاد و شهادت: صرف حضور در جهاد، فارغ از ديگر شاخصه آن بركات مادي و معنوي به همراه دارد كه در تربيت مدير جهادي مؤثر است. فرمانده جهادي در چنين شرايطي كه دشمن تا بن دندان مسلح را - كه مورد حمايت غرب و شرق عالم بود در برابر خود مي‌ديد- با اتكال الهي و توسل به معصومين (ع) از هيچ قدرتي نمي‌هراسيد. جهاد اكبر در مبارزه با نفس و تربيت اخلاقي خويش، جايگاه او را در جهاد اصغر به مراتب ارتقا مي‌داد.
2- پررنگ بودن ايثار و دوري از بازي‌ها و رقابت‌هاي قدرت: در فضاي غالب دفاع مقدس وجه ايثار و ازخودگذشتگي بارز بود و چنين وضعيتي باعث بروز كمتر رقابت‌هاي مادي و سياست‌بازي‌هاي بيهوده مي‌گرديد. درست برخلاف طيف ديگري از مديران و نخبگان سياسي كه از سال‌هاي ابتداي انقلاب، در ذيل رقابت‌هاي جناحي رشد يافتند و اكنون نيز از عينك همين رقابت‌ها به همه مسائل مي‌نگرند.
3- ولايت‌مداري: آنچه در جبهه‌ها حرف اول و آخر را رقم مي‌زد، عشق به ولايت و اطاعت از فرمان حضرت امام (ره) بود و همين ولايت‌مداري نهادينه شده در مديران جهادي سبب شد تا هميشه قطب‌نماي خود را بر اساس نقشه راه ولايت تنظيم كنند. در مقابل، برخي جريانات سياسي با پرداختن به دامنه‌ها و معطوف شدن به سليقه برخي خواص، عملاً در توجه كامل به قله – كه همان ولايت است- دچار ضعف و ناكارآمدي شده‌اند.
4- صلابت و شجاعت مثال‌زدني: شرايط ويژه دفاع مقدس و نابرابري مشهود در جنگ، وجود روحيه حماسي بي‌نظير و با صلابت و شجاعانه را ايجاب مي‌كرد و اگر چنين ويژگي‌اي در رزمندگان اسلام و به خصوص فرماندهان جنگ نبود، بي‌ترديد در بزنگاه‌هاي اين عرصه از حركت باز مي‌ماندند. همين روحيه در سال‌هاي پس از جنگ نيز در مواجهه با تهديدات بي‌شمار داخلي و خارجي دشمن، سبب شد تا كمترين ريزش در همين طيف از مديران اتفاق افتد.
5- بصيرت ديني و سياسي: جبهه به تعبير امام راحل (ره) يك دانشگاه بود و در همين بستر بود كه انسان‌هاي بسياري تربيت يافته‌اند كه به حق امروز از ذخائر سرمايه انساني نظام اسلامي هستند. بستر معنوي و تربيتي دفاع مقدس سبب ارتقاي بصيرت سياسي و ديني مديران و فرماندهاني شد كه در عرصه‌هاي گوناگون كاري نيز بيش از گذشته بايد به اين موضوع مجهز باشند. مدير جهادي نه تنها گره‌گشاي مسائل كشور است، بلكه قدرت تحليل بالايي از مسائل را دارد و در عين حال يك مربي اخلاقي و تربيتي نيز است و از او انتظار مي‌رود امثال خودش را نيز پرورش دهد.
بي شك آنچه گفته شد، تنها بخشي از ويژگي‌هاي خاص مديران جهادي تربيت يافته در بستر دفاع مقدس است، اما دقت در همين شاخصه‌ها به خوبي روشن مي‌سازد كه نقش جبهه و دفاع مقدس در موفقيت نظام اسلامي در پرورش مديريت جهادي با هيچ حوزه ديگري قابل مقايسه نيست. از اين رو مي‌توان با درس گرفتن از تجربه با ارزش دفاع مقدس، گفتمان‌سازي مديريت جهادي و نيز تربيت نسل جديدي از مديران جوان جهادي را براي تحقق اهداف عالي انقلاب اسلامي مدنظر داشت كه به تعبير رهبر معظم انقلاب اسلامي «اگر مديريت جهادي يا همان كار و تلاش با نيت الهي و مبتني بر علم و درايت حاكم باشد، مشكلات كشور، در شرايط كنوني فشارهاي خباثت‌آميزِ قدرت‌هاي جهاني و در شرايط ديگر، قابل حل است و كشور حركت رو به جلو را ادامه خواهد داد.»
