چهارشنبه شب گذشته، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اولين گزارش خود را در دوره تجديد توافق ژنو منتشر و پايبندي ايران به الزامات اين توافق را تأييد كرد. اين گزارش، نوعي ارزيابي عملكرد ماهانه در اجراي توافقاتي است كه ايران با گروه 1+5 داشته و توافقات سياسي و داوطلبانه مذكور مبناي صلاحيت اضافي آژانس را در اين رابطه تشكيل داده است. در نتيجه، محتواي اين گزارش با اجراي توافقات ديگر ايران با آژانس، يعني اجراي موافقتنامه پادمان 214 يا توافقنامه 11 نوامبر 2013 تهران، تفاوت دارد. طبق برنامه و دستوركار آژانس، احتمالاً جديدترين گزارش مربوط به توافقنامه دوجانبه اخير دوشنبه همين هفته برابر با 25 اوت منتشر خواهد شد.در خصوص تحليل محتوا و واكاوي ابعاد مهم گزارش جديدي كه آژانس منتشر كرده است، شش نكته را مي‌توان مطرح كرد:
1- گزارش جديد آژانس، هفتمين گزارشي است كه اين نهاد طي 9 ماه از زمان انعقاد برنامه اقدام مشترك در مورد پايش عملكرد ايران در رابطه با اجراي الزامات داوطلبانه توافق مذكور منتشر كرده است.
2- گزارش جديد آژانس، هرچند نوعي گزارش ماهانه محسوب مي‌شود و هر ماه يكبار و عمدتاً در تاريخ 20 هر ماه ميلادي منتشر مي‌شود، اما نوعي گزارش چندماهه است. مثلاً گزارش اخير، گزارشي هفت ماهه است، زيرا عملكرد ايران از تاريخ 20 ژانويه 2013، يعني زمان لازم‌الاجرا شدن توافق ژنو (برنامه اقدام مشترك) تا 20 اوت 2014 (زمان انتشار گزاري جديد) را بررسي و نتايج آنها را بيان كرده است.
3- چهارده محور اشاره شده در بند 2 اين گزارش (توصيف وضعيت فني موجودي ذخاير، سطح كار و فعاليت در تأسيسات غني‌سازي كنوني و رآكتور آب سنگين اراك و عدم توسعه فعاليت آنها و فعاليت‌هاي جديد)، دقيقاً و به صورت كامل تكرار گزارش ماه قبل آژانس هستند. البته اين تكرار داراي اهميت هستند زيرا نشان مي‌دهند كه ايران طي ماه گذشته نيز همچنان الزامات توافق موقت را نيز اجرا كرده و اقدامي بر خلاف آنها انجام نداده است. اما به لحاظ محتوايي، تنها نكته جديد در اين گزارش در مقايسه با گزارش ماه قبل، بند 3 اين گزارش و دو محوري است كه در ذيل آن اشاره گرديده است. اين بند راجع به تعهدات جديدي است كه ايران طي دوره تجديد- تمديد چهار ماهه پذيرفته است و از اين رو، آژانس اقداماتي كه ايران در دوره تمديد يعني از 24 ژوئيه به عمل آورده را نيز به گزارش خود افزوده است.
4- در گزارش اخير، علاوه بر اينكه تأييد شده ايران وضعيت پايبندي قبلي خود در شش ماه گذشته را حفظ كرده، تأييد شده كه در طول يك ماه گذشته هم اقدامات جديدي را در اجراي تعهداتي كه در توافق جديد وين پذيرفته است، به عمل آورده است. در اين زمينه، چون ايران چهار ماه فرصت براي انجام كامل اين تعهدات جديد دارد، بخشي از آنها را براي مدت يكماه انجام داده است. در واقع، اگر ايران پذيرفته كه تا آخر اين مدت جديد حدود 25 كيلوگرم اكسيد اورانيوم با غناي 20 درصد را به سوخت براي رآكتور تحقيقاتي تهران تبديل كند، طي اين ماه حدود 5/3 كيلو را به سوخت تبديل كرده است. با توجه به اينكه روند تبديل اكسيد آغاز شده است، در ماه‌هاي آتي حجم توليد اكسيد به سوخت بيشتر خواهد شد.
5- در رابطه با رقيق‌سازي اورانيوم با غناي بسيار پايين (زير 2 درصد) هم، ايران طي مكاتبه با آژانس، مقدار كامل موجودي اين مواد را 4118 كيلوگرم اعلام كرده و برنامه سازمان انرژي اتمي در خصوص رقيق‌سازي اين مواد را به اطلاع آژانس رسانده است. منابع خارجي پيش از اين، ميزان موجودي اين مواد را حدود 3 تن تخمين زده بودند. گفتني است كه آژانس در اين مرحله، هنوز رقيق‌سازي هيچ مقدار از ذخاير مذكور را تأييد نكرده و تنها به تصميم ايران براي انجام اين كار اشاره كرده است.
6- در پاراگراف چهارم بند 2 گزارش ماه‌هاي قبل آژانس (20 ژوئن و20 ژوئيه) نيز تأكيد شده بود كه ايران مقدار 100 كيلوگرم از UF6 غني‌شده تا سطح اورانيوم 235 با غناي 20درصد را به منظور توليد اكسيد اورانيوم، در كارخانه توليد صفحات سوختي به روند تبديل تزريق كرده است؛ گزارش اخير نيز همين نكته را تكرار نموده بدون آنكه تأييد كند كه اين روند خاتمه يافته و چه مقدار آن به اكسيد تبديل شده است. اين در حالي است كه در مورد رقيق سازي، صراحتاً تأكيد شده كه «اين امر خاتمه يافته است».
گفتني است كه آژانس در گزارش جديد، مصرف «حدود 5/3 كيلوگرم» از اين ذخاير اكسيد به صفحات سوخت براي رآكتور تحقيقاتي تهران را تأييد كرده است. در كل، گزارش مذكور داراي محتواي مثبت براي ايران بوده و تأييد كننده پايبندي به الزاماتي است كه با گروه 1+5 داشته است. مثبت بودن لحن اين گزارش‌ها، اجتناب ناپذير است و آژانس در قبال پايبندي ايران، گزينه ديگري جز تأييد حسن عمل كشور نداشته است. زيرا اين اقدامات، فني بوده و براي آژانس يا هيچ بازيگر ديگري كه رويكرد مداخله‌گرانه داشته باشد، از كمترين ظرفيت اقدام و مانور سياسي برخوردار است.
