مجله مهر نوشت: قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد، 29 تیر 1366 برای پایان دادن به «جنگ ایران و عراق» تصویب شد؛ جنگی که جنگ نبود، بلکه تجاوز عراق و دفاع ایران بود.
دولت عراق که در آن زمان در موضع ضعف قرار داشت، بلافاصله قطعنامه را پذیرفت، اما ایران در ابتدا واکنشی به قطعنامه 598 نشان نداد و یک سال و 7 روز بعد (27 تیر 1367) با آن موافقت کرد و بالاخره امام خمینی رحمةالله‌علیه در 29 تیر 1367 پیامی درباره پذیرش قطعنامه منتشر کردند و در آن پذیرفتن قطعنامه را به «نوشیدن جام زهر» تشبیه کرده بودند.
عراق که پذیرش قطعنامه را به منزله ضعف نظامی ایران تلقی کرده بود، دوباره وارد خاک ایران شد تا با همدستی سازمان مجاهدین خلق بتواند نقاط مهمی از خاک ایران را اشغال کند و در مذاکرات صلح، دست بالا داشته باشد. اما صدام با عملیات غرورآفرین «مرصاد» دریافت که دچار اشتباه استراتژیک شده و بنابراین در 17 مرداد 67 ناگزیر آتش‌بس را پذیرفت.
* جلسه 6 ساعته برای شروع
اولین مذاکرات سه‌جانبه با حضور نمایندگان ایران، عراق و دبیرکل وقت سازمان ملل، سوم شهریور 1367 در جهت رسیدن به توافق در «عقب‌نشینی به مرزهای شناخته شده بین‌المللی و خاتمه همه اقدامات نظامی»، «آزادی اسیران جنگی» و «کنترل آبراه اروندرود»، با حضور علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه ایران، طارق عزیز وزیر خارجه عراق و خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل آغاز شد که 6 ساعت و نیم به طول انجامید و از سوی دبیر کل سازمان ملل «شروعی جدی» خوانده شد.
دومین دور از مذاکرات هم 8 مهر 1367 در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد، گرچه درباره آزادسازی اسرا سخنی به میان نیامد. سومین دور از مذاکرات این بار 10 آبان در ژنو برگزار شد و توافقاتی درباره مبادله اسیران بیمار و مجروح صورت گرفت. گرچه به دلیل پافشاری عراق بر حاکمیت کامل بر اروندرود بر خلاف موافقت‌نامه 1975 الجزایر، این نشست هم ناتمام ماند.
* 12 نامه؛ 2 سال تاخیر
سازمان ملل متحد 10 شهریور 1367 در گزارشی تعداد اسیران عراقی را نزدیک به 70 هزار تن و تعداد اسیران ایرانی را نصف این مقدار اعلام کرد و از پیوستن 14 هزار اسیر عراقی به جمع حامیان امام خمینی (ره) خبر داد.
پس از این جمهوری اسلامی ایران گزارشی از رفتار ددمنشانه دولت عراق با اسیران جنگی منتشر کرد و مواردی از قتل، شکنجه و تهدید روانی آزادگان را به اطلاع جامعه جهانی رساند.
در این مقطع، عراق شرط خارج کردن نیروهای نظامی‌اش از خاک ایران را پذیرش حق حاکمیت آن کشور بر اروندرود از سوی ایران می‌دانست و جمهوری اسلامی ایران با عدم پذیرش این پیش‌شرط بر رسمیت موافقت‌نامه الجزایر تاکید می‌کرد.
این اختلافات باعث شد آزادسازی اسرا تا سال 1369 به تاخیر بیفتد. اولین نامه صدام حسین به مقامات عالیرتبه ایران و با واسطه یاسر عرفات، در پنجم اردیبهشت 1369 توانست راه دیگری برای رسیدن به توافق و آزادسازی اسرا باز کند. دیکتاتور عراق در نامه‌اش اظهار امیدواری کرده بود دیدار حضوری روسای جمهور دو کشور بتواند اختلافات را حل کند. این درخواست با پاسخ منفی ایران مواجه شد، گرچه 12 نامه رد و بدل شده توانست توافقاتی اصولی و جدی به دست بیاورد.
* اسیرانی از 19 کشور در خاک ایران
پس از آنکه اولین گروه از آزادگان سرافراز در 26 مرداد 1369 به خاک میهن اسلامی وارد شدند، در چند مرحله باز هم تبادل اسرا انجام شد. در 13 مهر 1369 تا 20 اردیبهشت 1371، دولت عراق در 10 مرحله اقدام به آزادی 464 تن از آزادگان ایرانی کرد. ایران هم در 18 مرحله 3338 اسیر عراقی را به دولت آن کشور تحویل داد.
بررسی‌های کمیسیون تبادل اسرا و مفقودین در جمهوری اسلامی ایران نشان داد، اسیرانی از 19 کشور غیر از عراق، در میان اسرای عراقی وجود داشتند؛ کشورهایی مانند مصر، لبنان، سودان، سومالی، تونس، مراکش، اردن، فلسطین، سوریه، هند، امارات، موریتانی، لیبی، نیجریه و الجزایر.
جمهوری اسلامی ایران در مناسبت‌های مختلف اقدام به آزادسازی اسرای عراقی کرده است؛ شیخ احمد یاسین یکی از شخصیت‌های فلسطینی بود که درخواست آزادی بعضی از اسرا را به دولت ایران داده و با موافقت مقام معظم رهبری توانست آنها را به فلسطین ببرد. همچنین دبیر کل حزب‌الله لبنان موافقت جمهوری اسلامی ایران برای آزاد کردن تعدادی از اسرای عراقی را دریافت کرد.
* قطع یکجانبه
با این حال رژیم عراق از سال 1374 به طور یکجانبه اقدام به قطع مذاکرات مرتبط با تبادل اسرا کرد و ورود آزادگان به کشور متوقف شد. اما ابتکار عمل ایران در آزادسازی و بازگرداندن 150 اسیر عراقی در پنجم آبان 1375، توانست بار دیگر نمایندگان صلیب سرخ جهانی را به ایران بکشاند تا روند تبادل اسرا دوباره آغاز شود. میشل کانیو مدیر کل خاورمیانه و شمال افریقای کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، 13 آذر 1375 به ایران وارد شد و در دو روز مذاکره با سرتیپ عبدالله نجفی رییس کمیسیون تبادل اسرا و مفقودین، تلاش برای تغییر رفتار دولت عراق آغاز شد.
جمهوری اسلامی ایران پس از آن هم با آزاد کردن 724 اسیر عراقی که 24 نفر از آنان مسیحی و بقیه مسلمان بودند، بار دیگر حسن نیت خود را اثبات کرد. اتحادیه جهانی آشوری‌ها این اقدام ایران را ستود و این اقدام ایران را که در روزهای دو عید مهم مسیحیان و مسلمانان انجام شده بود، موید نیات بشردوستانه ایران دانست.
وزیر امور خارجه عراق نیز 8 دی 1375 در پیامی آزادی این اسیران عراقی را اقدام مثبت از جانب ایران دانست. صلیب سرخ جهانی هم در پیام خود این اقدام را گام مهمی دانست که بایستی به حل مشکل اندوهبار افرادی که هنوز در اثر درگیری جنگ در اسارت هستند منجر شود.
سرانجام با تلاش‌های دولت ایران، سازمان صلیب سرخ جهانی و دولت عراق، آخرین گروه از آزادگان سرفراز دفاع مقدس، 27 اسفند 1381 در یک گروه 251 نفره پس از تحمل سال‌ها اسارت در چنگال دشمن بعثی به میهن اسلامی بازگشتند.
تنها دفعه‌ای که صدام به ایران دروغ نگفت
صدام
حسین، ۲۳ مرداد ۱۳۶۹ در آخرین نامه خود به هاشمی نوشته بود: «مبادله فوری و
همه جانبه اسرای جنگ از راه خانقین (قصر شیرین) صورت خواهد گرفت و ما
آغازگر این اقدام خواهیم بود و از روز جمعه ۲۶ مرداد ۱۳۶۹ به آن مبادرت
خواهیم کرد».
مجله مهر نوشت: قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد، 29 تیر 1366
برای پایان دادن به «جنگ ایران و عراق» تصویب شد؛ جنگی که جنگ نبود، بلکه
تجاوز عراق و دفاع ایران بود.
دولت عراق که در آن زمان در موضع ضعف قرار داشت، بلافاصله قطعنامه را
پذیرفت، اما ایران در ابتدا واکنشی به قطعنامه 598 نشان نداد و یک سال و 7
روز بعد (27 تیر 1367) با آن موافقت کرد و بالاخره امام خمینی
رحمةالله‌علیه در 29 تیر 1367 پیامی درباره پذیرش قطعنامه منتشر کردند و در
آن پذیرفتن قطعنامه را به «نوشیدن جام زهر» تشبیه کرده بودند.
عراق که پذیرش قطعنامه را به منزله ضعف نظامی ایران تلقی کرده بود، دوباره
وارد خاک ایران شد تا با همدستی سازمان مجاهدین خلق بتواند نقاط مهمی از
خاک ایران را اشغال کند و در مذاکرات صلح، دست بالا داشته باشد. اما صدام
با عملیات غرورآفرین «مرصاد» دریافت که دچار اشتباه استراتژیک شده و
بنابراین در 17 مرداد 67 ناگزیر آتش‌بس را پذیرفت.
* جلسه 6 ساعته برای شروع
اولین مذاکرات سه‌جانبه با حضور نمایندگان ایران، عراق و دبیرکل وقت
سازمان ملل، سوم شهریور 1367 در جهت رسیدن به توافق در «عقب‌نشینی به
مرزهای شناخته شده بین‌المللی و خاتمه همه اقدامات نظامی»، «آزادی اسیران
جنگی» و «کنترل آبراه اروندرود»، با حضور علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه
ایران، طارق عزیز وزیر خارجه عراق و خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان
ملل آغاز شد که 6 ساعت و نیم به طول انجامید و از سوی دبیر کل سازمان ملل
«شروعی جدی» خوانده شد.
دومین دور از مذاکرات هم 8 مهر 1367 در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک
برگزار شد، گرچه درباره آزادسازی اسرا سخنی به میان نیامد. سومین دور از
مذاکرات این بار 10 آبان در ژنو برگزار شد و توافقاتی درباره مبادله اسیران
بیمار و مجروح صورت گرفت. گرچه به دلیل پافشاری عراق بر حاکمیت کامل بر
اروندرود بر خلاف موافقت‌نامه 1975 الجزایر، این نشست هم ناتمام ماند.
* 12 نامه؛ 2 سال تاخیر
سازمان ملل متحد 10 شهریور 1367 در گزارشی تعداد اسیران عراقی را نزدیک به
70 هزار تن و تعداد اسیران ایرانی را نصف این مقدار اعلام کرد و از پیوستن
14 هزار اسیر عراقی به جمع حامیان امام خمینی (ره) خبر داد.
پس از این جمهوری اسلامی ایران گزارشی از رفتار ددمنشانه دولت عراق با
اسیران جنگی منتشر کرد و مواردی از قتل، شکنجه و تهدید روانی آزادگان را به
اطلاع جامعه جهانی رساند.
در این مقطع، عراق شرط خارج کردن نیروهای نظامی‌اش از خاک ایران را پذیرش
حق حاکمیت آن کشور بر اروندرود از سوی ایران می‌دانست و جمهوری اسلامی
ایران با عدم پذیرش این پیش‌شرط بر رسمیت موافقت‌نامه الجزایر تاکید
می‌کرد.
این اختلافات باعث شد آزادسازی اسرا تا سال 1369 به تاخیر بیفتد. اولین
نامه صدام حسین به مقامات عالیرتبه ایران و با واسطه یاسر عرفات، در پنجم
اردیبهشت 1369 توانست راه دیگری برای رسیدن به توافق و آزادسازی اسرا باز
کند. دیکتاتور عراق در نامه‌اش اظهار امیدواری کرده بود دیدار حضوری روسای
جمهور دو کشور بتواند اختلافات را حل کند. این درخواست با پاسخ منفی ایران
مواجه شد، گرچه 12 نامه رد و بدل شده توانست توافقاتی اصولی و جدی به دست
بیاورد.
* اسیرانی از 19 کشور در خاک ایران
پس از آنکه اولین گروه از آزادگان سرافراز در 26 مرداد 1369 به خاک میهن
اسلامی وارد شدند، در چند مرحله باز هم تبادل اسرا انجام شد. در 13 مهر
1369 تا 20 اردیبهشت 1371، دولت عراق در 10 مرحله اقدام به آزادی 464 تن از
آزادگان ایرانی کرد. ایران هم در 18 مرحله 3338 اسیر عراقی را به دولت آن
کشور تحویل داد.
بررسی‌های کمیسیون تبادل اسرا و مفقودین در جمهوری اسلامی ایران نشان داد،
اسیرانی از 19 کشور غیر از عراق، در میان اسرای عراقی وجود داشتند؛
کشورهایی مانند مصر، لبنان، سودان، سومالی، تونس، مراکش، اردن، فلسطین،
سوریه، هند، امارات، موریتانی، لیبی، نیجریه و الجزایر.
جمهوری اسلامی ایران در مناسبت‌های مختلف اقدام به آزادسازی اسرای عراقی
کرده است؛ شیخ احمد یاسین یکی از شخصیت‌های فلسطینی بود که درخواست آزادی
بعضی از اسرا را به دولت ایران داده و با موافقت مقام معظم رهبری توانست
آنها را به فلسطین ببرد. همچنین دبیر کل حزب‌الله لبنان موافقت جمهوری
اسلامی ایران برای آزاد کردن تعدادی از اسرای عراقی را دریافت کرد.
* قطع یکجانبه
با این حال رژیم عراق از سال 1374 به طور یکجانبه اقدام به قطع مذاکرات
مرتبط با تبادل اسرا کرد و ورود آزادگان به کشور متوقف شد. اما ابتکار عمل
ایران در آزادسازی و بازگرداندن 150 اسیر عراقی در پنجم آبان 1375، توانست
بار دیگر نمایندگان صلیب سرخ جهانی را به ایران بکشاند تا روند تبادل اسرا
دوباره آغاز شود. میشل کانیو مدیر کل خاورمیانه و شمال افریقای کمیته
بین‌المللی صلیب سرخ، 13 آذر 1375 به ایران وارد شد و در دو روز مذاکره با
سرتیپ عبدالله نجفی رییس کمیسیون تبادل اسرا و مفقودین، تلاش برای تغییر
رفتار دولت عراق آغاز شد.
جمهوری اسلامی ایران پس از آن هم با آزاد کردن 724 اسیر عراقی که 24 نفر
از آنان مسیحی و بقیه مسلمان بودند، بار دیگر حسن نیت خود را اثبات کرد.
اتحادیه جهانی آشوری‌ها این اقدام ایران را ستود و این اقدام ایران را که
در روزهای دو عید مهم مسیحیان و مسلمانان انجام شده بود، موید نیات
بشردوستانه ایران دانست.
وزیر امور خارجه عراق نیز 8 دی 1375 در پیامی آزادی این اسیران عراقی را
اقدام مثبت از جانب ایران دانست. صلیب سرخ جهانی هم در پیام خود این اقدام
را گام مهمی دانست که بایستی به حل مشکل اندوهبار افرادی که هنوز در اثر
درگیری جنگ در اسارت هستند منجر شود.
سرانجام با تلاش‌های دولت ایران، سازمان صلیب سرخ جهانی و دولت عراق،
آخرین گروه از آزادگان سرفراز دفاع مقدس، 27 اسفند 1381 در یک گروه 251
نفره پس از تحمل سال‌ها اسارت در چنگال دشمن بعثی به میهن اسلامی بازگشتند.
- See more at: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930529001225#sthash.tNDT6Z2E.dpuf
