صنعت چرم و پوست به گواه تاریخ سابقه ای پیش از ورود آریایی ها به ایران داشته و هم اکنون تبریز به عنوان نخستین شهر کشور در زمینه تولید چرم و کفش چرمی صاحب آوازه ای جهانی است. شروع فعالیت صنعت کفش در تبریز و استان آذربایجان شرقی به سال ۱۳۰۸ بازمیگردد .از سال ۱۳۴۰ سیر صعودی رونق چرم و کفش دراین استان پا گرفت و اکنون آذربایجان شرقی و در راس آن تبریز دارای سابقه يكصد ساله در صادرات چرم و کفش است.
آذربایجان شرقی در سال ۸۴ با محوریت تبریز حدود ده میلیون دلار در این عرصه صادرات داشته و این میزان در سال ۸۵ به سیزده میلیون دلار رسید و پس از آن این سیر صعودی ادامه داشت تا اینکه در سالهای اخیر برخي مشكلات ازجمله بالارفتن هزينه ها ومواد اوليه كه اكثراوارداتي هستند باعث شد این واحدها با ۲۵ درصد توان تولیدی خود به فعالیت بپردازند و کم کم به مرز رکود نزدیک شوند.
****
کفش تبریز ازديروز تا امروز!
كفش تبريز يكي از بهترين نوع كفش در كشور وجهان است كه قدمت آن به يكصد سال مي رسد. اين پاپوش سالهاست از لحاظ كيفيت به عنوان يك برند ملي وجهاني مطرح است و طرفداران بسیاری دارد.
طبق آمار، كشورهاي اروپايي درچند سال اخير از مشتريان پروپا قرص كفش هاي تبريز بوده اند ،اما بالارفتن قيمت اين كالا وبه وجود آمدن مشكلات اقتصادي سبب شد تا مشتريان كم كم قيد خريد اين كالا را بزنند، حالا كفش هاي تبريز تنها به عراق و افغانستان صادر مي شود.
در چند سال اخير مشكلاتي از قبيل تخصيص نيافتن تسهيلات وامكانات مورد نياز، كمبود مواد اوليه ومشكلات گمركي جهت واردات مواد اوليه به كشور، نبود تنوع در توليدات داخلي وبالارفتن قيمت چرم، وارد نشدن جوانان ونيروهاي تحصيلكرده به اين صنعت، نبود امنيت شغلي وواردات كفش هاي بي كيفيت وارزان چيني باعث شده تا اين برند به سمت فراموشي برود به طوري كه اكثر توليد كنندگان ترجيح مي دهند به جاي توليد كفش دست دوز كفش هاي ماشيني توليد كنند.
معاون سازمان صنايع و معادن آذربايجانشرقي دراين باره مي گويد: صادرات چرم استان، در سال هاي اخيراز 12ميليون دلار به كمتراز 9ميليون دلار کاهش يافته است واين در حالي است که تمام واحدهاي اين شهرک توان توليد سالانه 150ميليون فوت مربع چرم را دارند.
اسکندري ادامه مي دهد: اين ميزان توليد براي واحدهاي موجود شهرک، بدون سرمايهگذاري اضافي و افزايش نيروي کار ممکن بوده به ويژه اين که تبريز قطب اصلي توليد چرم سنگين در کشور است.
وی با بیان اینکه در تبريز154واحد در زمينه توليد کفش فعاليت ميکنند که سالانه 6ميليون جفت کفش چرمي از اين واحدهاي توليدي به دست مي آيد، به مشکل واحدهاي چرمسازي و کفش در استان اشاره کرده و می گوید: رکود اين واحدها هر چند متأثر از رکود اقتصاد جهان بوده اما بايد قبول کنيم در شرايط کنوني تجارت دنيا، اداره واحدهاي توليدي به صورت جزيرهای هيچ توجيه اقتصادي ندارد.
اسکندري از ديگر عوامل تأثيرگذار در اين صنعت را واردات کالاهاي ارزانقيمت و بيکيفيت چيني دانسته و می افزاید: فرانسه بدليل استفاده چينيها از ماده "متيل فوراماک" در کفشهاي توليدي خود از ورود کفش چيني ممانعت کرده، اما بازارهاي داخلي و خريداران ايراني نسبت به اين موضوع بيتوجه هستند!
سنگ های ریز و درشت پیش پای این صنعت!
25 سال قبل توليد كنندگان كفش در تبريز با همکاری هم شهرك صنعتي چرم سازان را راه اندازي كردند. این تولید کنندگان بدون حمایت دولت به فعالیت پرداختند و مشکلات پیش پایشان را یکی یکی برطرف کردند اما حالا چندین مشکل بزرگ این صنعت را تهدید می کند که تنها دولت قادر به حل آنهاست. مشکلاتی چون آب و برق که تولیدکنندگان این شهرک صنعت از پس رفع آن بر نمی آیند.
نائب رئيس هيأت مديره شهرک چرمسازان تبريز در رابطه با مشکلاتي که گريبانگير اين صنعت است مي گويد:علاوه بر مشکل فروش محصول توسط چرمسازان، مشکلات موجود در خود شهرک نيز مانع فعاليت بدون دغدغه است.
اميني می افزاید: شهرک در اين مدت از امکانات زير ساختي لازم براي رفع نيازهاي اوليه خود مثل آب،برق ، گاز و سيستم فاضلاب بينصيب بوده و کمترين امکانات قابل استفاده در اختيار واحدها قرار ميگيرد.
وي مشکل عمده اين شهرک را قطع متناوب برق در طول هفته عنوان مي كند ومي گويد: با هر بار قطعي برق و از کار افتادن خط توليد خسارات قابل توجهي به واحدهاي توليدي وارد ميشود
نائب رييس هيأت مديره شهرک چرم سازان با اشاره به مشکلاتي که اداره کل امور مالياتي و محيط زيست براي واحدهاي شهرک ايجاد ميکنند، مي گويد: محيط زيست استان سه تصفيهخانه موجود در اين شهرک را واحدهاي آلاينده ناميده که در نتيجه اداره ماليات نيز مصر به دريافت يک درصد از درآمد فروش چرمسازان به عنوان جريمه است.
اميني ادامه مي دهد: تصفيه خانه فجر شهرک چرمسازان با عنوان شرکت ثبت شده و يک واحد اقتصادي سود آور شناخته ميشود که نتيجه آن ماليات 270 ميليون ريالي بوده، اين مبلغ در حالي به ما تحميل ميشود که هزينههاي تصفيهخانه از واحدهاي چرمساز تأمين و تاکنون يک ريال سود هم عايد اين محل نشده است.
نقدینگی، مانع دیگر!
عمده مشکل فعالان صنعت چرم نقدينگي است و80 تا 85 درصد سرمايه چرمسازان با ميانگين دوره بازگشت 16ماهه در گردش بوده و اين امر موجب خالي ماندن دست توليدکنندگان محصول چرم ميشود.
نائب رييس اتحاديه چرمسازان تبريز و عضو اتحاديه چرمسازان کشور دیگر مشكل توليد كنندگان چرم سازان تبريز را پرداخت ماليات عنوان کرده و می افزاید: استانهاي ديگر در بحث صادرات معاف از ماليات بوده، اما اداره مالياتي استان هيچگونه توجهي به اين امر نداشته ، بلکه براي بشکههاي بدون استفاده مواد اوليه استحصال چرم نيز از چرمسازان حسابکشي ميکند.
مقصود بنابيان وجود رقباي توانمند خارجي و دوره کوتاه تحويل چرم را براي صنعت چرم استان و کشور خطري جدي دانسته و می گوید: بايد با ارتقاء تکنولوژي کيفيت و کميت محصولات توليدي را بالا برده تا سفارش خريداران را در اسرع وقت فراهم کرد.
وي ادامه مي دهد: همچنين ميتوان با ايجاد مراکز تجاري در کشورهايي مثل روسيه و هنگکنگ به معرفي محصولات و عرضه مستقيم آن در بازارهاي هدف کمک کرد.
بنابيان ايجاد يک کارگروه مشترک با مسئولان استاني براي رسيدگي به مشکلات چرم و کفش را به عنوان صنعت بومي استان، گامي به سوي بهبود مشکلات فعالان اين دو بخش مي داند.
البته جداي از اين مسائل ومشكلات كه كفش تبريز را تهديد مي كند نبايد از تنوع محصول در شكل ورنگ وفرهنگ سازي در استفاده از كفش تبريز غافل شد.
متاسفانه در حالي كه سالانه 90میلیون جفت کفش در شهرتبريز تولید می شود وبه عبارتي به هر ايراني چيزي حدود 2جفت كفش مي رسد اما اكثر ايراني ها، كفش خارجي مخصوصا نوع بي كيفيت آن را به پا مي كنند.
ايجاد هنرستان کفش و چرم، تبديل نمايشگاه چرم و کفش تبريز به پايلوت نمايشگاهي ايران و منطقه، حمايت معنوي از انجمن کارآفرينان کفش استان و ايجاد مرکز کنترل کيفيت چرم و کفش در تبريز،همچنین ايجاد زمينه براي سرمايهگذاري خارجي و مشترک با کشورهاي ديگر راهي براي برون رفت از رکود اين صنعت است .