داعش خبر داغ اين روزهاي رسانه‌هاي جهان است؛ گروهي كه از دل بحران سوريه سربرآورد در حالي كه ريشه‌هايش به القاعده مي‌رسد؛ القاعده‌اي كه به گفته هيلاري كلينتون، وزير امور خارجه سابق و كانديداي احتمالي رياست جمهوري امريكا در سال 2016ساخته دست خودشان است. حسين شيخ‌الاسلام، سفير اسبق جمهوري اسلامي ايران در سوريه و مشاور كنوني رئيس مجلس شوراي اسلامي در اين گفتوگوي تفصيلي كه در دفتر روزنامه جوان انجام شده به سؤالات ما درباره چگونگي و چرايي شكل‌گيري داعش، نوع و ميزان رابطه آن با برخي كشورهاي غربي و عربي و همچنين آينده اين گروهك خشونت‌محور پاسخ داده است.
نوع نفوذ و تصرف بخشي از خاك عراق در شمال اين كشور به گونه‌اي بود كه برخي از تحليلگران به اين سمت پيش رفته‌اند كه عراق در حال تجزيه و تقسيم شدن به سه منطقه مجزاست. نظر شما در اين‌باره چيست؟
به طور كل ما با تجزيه مخالف هستيم به دليل اينكه تجزيه قدرت مسلمين را كم مي‌كند و قدرت سلطه‌گران را افزايش مي‌دهد. اين سياست سلطه‌گران و نظريه‌پردازان اسرائيلي است كه منطقه را بر اساس مليت تقسيم كنند و آنگاه يك ملت يهود هم معني پيدا مي‌كند. عده‌اي در ايران معتقدند اگر عراق تجزيه شود بيشتر به ضرر ما تمام مي‌شود اما بيش از آنكه به ضرر ما باشد به ضرر عربستان سعودي مي‌شود. براي آنكه استان‌هاي جنوبي عراق كه 80 درصد نفت آن را دارد و اگر اينها تجزيه شود براي شيعه مي‌شود و آنها نمي‌توانند يك حكومت صرف شيعي را تحمل كنند. اگر قرار است تجزيه شود چه دليلي دارد آنجا تجزيه نشود، اما اگر قرار باشد عراق تجزيه شود، چه دليلي دارد سعودي تجزيه نشود؟ اصلاً سعودي اين كارها را انجام مي‌دهد تا خودش را از مرگ نجات دهد. چرا عربستان ميخواهد دموكراسي در عراق توفيق پيدا نكند؟ چون ممكن است اين دموكراسي در سعودي هم خواهان داشته باشد و من احساس مي‌كنم به همين اندازه هم از تجزيه مي‌ترسد، چون مي‌گويند اگر آن طرف تجزيه نشود چرا اين طرف تجزيه نشود؟ اما ما از نظر اصولي با تجزيه مخالف هستيم. در واقع تجزيه هر كشور اسلامي به ضرر اسلام است، سياست طرف مقابل اين است كه كشورهاي اسلامي را كوچك و كوچك كند تا بر آنها حكومت كند، وقتي بزرگ باشند سلطه‌گري بر آنها سخت‌تر است به خصوص در اين منطقه كه سياست راهبردي اسرائيل، تجزيه منطقه بر اساس مليت‌هاست. برنارد لوئيس شرق‌شناسي كه صهيونيست ـ انگليسي است، 40 سال پيش اين طرح را داده كه منطقه بر اساس مليت‌ها تجزيه شود. برنارد لوئيس نقشه‌اي دارد كه در حال حاضر موجود است و منطقه را بر اساس مليت تقسيم كرده و آنگاه وقتي مليت كرد، بلوچ، علوي، شيعه و سني وجود داشته باشد، يك مليت يهودي و يك كشور يهودي هم مي‌توان داشت و اين چيزي است كه اسرائيل مي‌خواست و ميخواهد. تعريف آنها از يهوديت تعريف نژادي است، تعريف ديني نيست، هر كس از مادر يهودي متولد شده يهودي است، مادر مهم است. ما حتماً اجازه نمي‌دهيم در منطقه چنين اتفاقي رخ دهد، آنها مي‌خواستند اين كار را در سوريه انجام دهند اما اجازه نداديم، در عراق هم حتماً نمي‌گذاريم. قانون اساسي ما اجازه نمي‌دهد ما در امور هيچ ملتي دخالت كنيم، ما در امور ملت عراق دخالت نمي‌كنيم اما تجزيه را هم نمي‌پذيريم، تجزيه در عراق به ضرر اسلام و به نفع سلطه‌گران، شاهنشاهي‌ها و صهيونيست‌هاست؛ همان جبهه‌اي كه از ابتداي اين انقلاب عليه انقلاب موضع گرفتند.
در حال حاضر ايران نه به عنوان يك دولت مستقل سياسي، چراكه ما اكنون يك هويت بين‌المللي هم داريم و آن اين است كه رئيس اتحاديه مجالس بين‌المللي كشورهاي اسلامي هستيم كه آقاي لاريجاني رئيس آن است، اما چرا ما در بحران عراق و داعش و سوريه نخواستيم از اين پتانسيل بين‌المللي استفاده كنيم.
ما اين كار را انجام داده‌ايم و دو بيانيه نوشته‌ايم.
اما به نظر ديپلماسي فعال بايد فراتر از بيانيه باشد...
ما بايد زماني جلسه را تشكيل دهيم كه معتقد باشيم حتماً موفق مي‌شويم و در واقع كشورهاي ديگر همراهي مي‌كنند. اگر جلسه‌اي تشكيل دهيم و كشورهاي ديگر در جلسه حاضر نشوند، اين موفقيت نيست. در حال حاضر يك جلسه بين‌المجالس اسلامي در ايران تشكيل داده‌ايم كه 30 رئيس مجلس در اين جلسه حاضر شده‌اند. حال اگر براي اين موضوع جلسه‌اي تشكيل دهيم شما فكر مي‌كنيد عربستان به ديگر كشورها اجازه حضور در جلسه را مي‌دهد؟ در جلسه بين‌المجالس عربستان نيامد اما نمي‌توانست به ديگران اجازه حضور ندهد، چون ما در قضيه سوريه بسيار نرم برخورد كرديم، به گونه‌اي كه همه بتوانند توافق كنند. اين در حالي است كه مسئله سوريه باعث دعواي ما شد. فكر مي‌كنيد در رابطه با قضيه عراق كشورهاي خليج فارس حضور پيدا مي‌كنند؟ در آن جلسه همه رؤساي خليج فارس آمدند غير از بحرين كه معاونش آمد و عربستان هم كه اصلاً نيامد.
بالاخره مخاطب ما ملت‌هاي اسلامي هستند يا دولت‌ها؟
بايد كنفرانس تشكيل شود و همه با هم موافق باشند. در حال حاضر چرا گفته مي‌شود السيسي سست است؟ براي آنكه مي‌گويند عدم مشاركت 55 درصد بوده است. اول عدم مشاركت است بعد آقاي السيسي. اگر ما جلسه‌اي برگزار كرديم و به جاي 50 كشور، 10 كشور حضور پيدا كردند شما فكر مي‌كنيد ما برنده‌ايم. آيا در حال حاضر رئيس مجلس عراق چنين درخواستي مي‌كند؟
رئيس مجلس عراق با آنهاست...
بنده هم همين را مي‌خواهم بگويم. اين موضوع بسيار حساس است و بايد مطمئن باشيم كنفرانس در خط ما موفق مي‌شود، نبايد اينگونه باشد كه همه هزينه‌ها و مسائل كنفرانس را متقبل شويم و با عدم‌حضور كشورها، آنها نتيجه كنفرانس را ببرند، بنابراين به دليل اينكه وضعيت مشخص نيست، برگزاري كنفرانس زود است.
گفته مي‌شود داعش محصول مشترك امريكا و عربستان است. اين مسئله بر چه مبنا و تحليلي گفته مي‌شود؟ آيا داعش منافع امريكا را در منطقه تهديد نمي‌كند؟
اينكه منافع امريكايي‌ها را تهديد مي‌كند از نظر امريكايي‌ها كه عقلشان را تا نوك بيني‌شان مي‌بينند خيلي دليل نيست، چراكه همه مي‌دانيم امريكايي‌ها طالبان، القاعده و بن‌لادن را درست كردند. خانم كلينتون در سناي امريكا به طور صريح اعتراف كرد كه ما اينها را درست كرديم و به آنها پول داديم و در حال حاضر خودمان با آنها مي‌جنگيم، پس اين دليل نمي‌شود. داعش كيست؟ داعش القاعده عراق است كه در زمان الزرقاوي با مركزيت القاعده بيعت كرد. بعد از الزرقاوي، ابوعمر بغدادي رئيس القاعده عراق شد كه در آن زمان نامش دولت اسلامي عراق بود و سپس ابوبكر بغدادي رئيس شد. جولاني هم در سوريه جبهه‌النصره را ساخت كه همان القاعده سوريه بود. با اين تحليل كه سني‌ها در عراق در اقليت هستند و اگر با سوريه جمع شوند در اكثريت قرار مي‌گيرند. سپس بغدادي، الظواهري را قانع كرد كه با النصره يكي شوند. اما در فوريه 2013 بغدادي و جولاني به اختلاف رسيدند و در نهايت براي آنكه بغدادي مي‌خواست گسترده و تهاجمي‌تر عمل كند و از سويي حساسيت‌هاي منطقه‌اي سوريه را در نظر نمي‌گرفت و باعث مشكلات خشونتي بيش از حد بود، جبهه النصره با بغدادي اختلاف پيدا كردند و در نهايت الظواهري به بغدادي دستور داد به عراق برگردد اما او نپذيرفت و به اين ترتيب بر ظواهري تمرد كرد. اين شد كه «دولت اسلامي شام و عراق» شكل گرفت. اكثر خارجي‌هايي كه براي جنگ با سوريه جذب جبهه‌النصره شده بودند وقتي اين حالت بين‌المللي‌تر را ديدند، جذب داعش شدند. بغدادي، الزرقاوي و جولاني در زمان اشغال عراق توسط امريكا در زندان ابوغريب بودند. همه فرماندهان نظامي حزب بعث كه امريكايي‌ها در زمان اشغال آنها را دستگير كردند همه در زندان ام‌القصر بودند. داعش پرداخته امريكايي‌هاست. در حالي كه بين آدم‌هاي تندرو و اين آدم‌هاي خبيث بعثي كه اصلاً مناسبتي وجود ندارد چراكه حزب بعث كاملاً ضد دين است و ادعاي خشونت از اسلام دارد اما آنها مدعي دينداري هستند. عزت‌الدوري، معاون صدام صوفي مسلك با داعش خشونت‌طلب و نوع اسلام تكفيري تند با هم متحد مي‌شوند. اين را امريكا اداره كرده و دليل آن، شكستي است كه از اين حركت نو به خصوص پس از انتخابات عراق و سوريه خورده است.
امريكا داعش را به وجود آورده، اما چرا طي يك ماه گذشته 700 نيرو وارد عراق كرده است؟
700 نيرو عليه چه كسي وارد عراق كرده؟
در مقابل داعش...
امريكا به عراق آمده تا آن جنجالي را كه به راه انداخته از داخل هدايت كند تا به آن نتيجه‌اي برسد كه خودش ميخواهد.
وقتي اين جنجال را به راه انداخته، يعني منافع امريكا به خطر افتاده است...
نتيجه اين است كه دموكراسي در عراق پا نگيرد. در حال حاضر در عراق پديده‌اي پيش آمده و بايد آن را اداره كند و به آنجايي كه خودش ميخواهد برساند. اين دموكراسي فعلي در عراق مدنظر امريكا نبوده است، اين دموكراسي خواست مرجعيت، حكومت و ملت عراق بوده است.
امريكا ميخواهد شيعه برنده نشود. در حال حاضر نيز تنها راه چاره در همين فراخوان حضرت آيت‌الله سيستاني عليه داعش انجام شد و حتماً نتيجه مي‌دهد، وقتي چند ميليون نفر آماده شهادت به صحنه آمدند، دولت عراق بايد بسيجيان عراقي را سازماندهي كند. داعش بر اساس ايجاد رعب و وحشت پيروزي به دست مي‌آورد و به همين دليل است كه به رغم همه اثرات منفي‌اش در غرب، خشونت خود را تبليغ مي‌كند و تلاشش بر اين است كه طرف مقابل را بترساند. 300 خلبان عراقي را يك جا اعدام كرده است. 13 عالم سني كه تنها به دليل اينكه با داعش بيعت نكردند، در بدو ورود به موصل اعدامشان كردند.
از اين گروه داعش چند هزار نفر به ميدان آمده‌اند؟
دقيقاً نمي‌توانم ارزيابي كنم اما به طور كل سياستش اصلاً بر نفرات زياد متكي نيست، سياستش بر رعب و وحشت است و از اهالي آن منطقه افرادي كه ذاتشان با داعش هماهنگ است براي حكومت بر ديگران استفاده مي‌كند و اين بسيار خطرناك است كه از اهالي آن منطقه براي حكومت عناصري را انتخاب مي‌كند، البته داعش مدعي حكومت اسلامي در كل جهان است و همين را صريح مي‌گويد.
آيا همين عاملي نمي‌شود كه دشمنان خود را افزايش دهد؟
داعش به خوبي مي‌داند چگونه از تبليغات استفاده كند. در واقع بسيار حساب شده از اولين وسيله قدرت يعني رسانه استفاده مي‌كند و به اين ترتيب همه مخالفان نظام‌هاي ظالمانه دنيا را با خود همفكر مي‌كند. چگونه است كه فردي از انگليس به سوريه مي‌آيد تا دوره‌هاي آموزشي اين گروهك را سپري كند؟ براي اينكه آن انگليسي در كشورش احساس ظلم مي‌كند و سيستم داعش را عادلانه مي‌داند. داعش با اين حركت دو كار انجام مي‌دهد، ابتدا آن انگليسي را جذب مي‌كند و ديگر اينكه فردي را كه فريب داد و حاكم منطقه كرد، تفكرشان بسيار وسيع‌تر مي‌شود و مي‌گويند مي‌خواهيم بر تمام جهان حكومت كنيم و به عبارت ديگر به دنباله‌روهاي خود اميد آينده پر‌افتخاري مي‌دهد. در حال حاضر اين گروهك تروريستي آدم مي‌كشد و تصاوير آن را در اينترنت منتشر مي‌كند.
اين برايش محدوديت ايجاد نمي‌كند كه آن جغرافيايي را كه اعلام كرده نتواند در اختيار بگيرد؟
اين جغرافيا را در حال حاضر دارد.
منظور جغرافيايي بيشتر از اين است يعني هماني كه منتشر شده.
در حال حاضر اميد براي آينده مي‌دهد و اكنون به دنبال تثبيت جغرافياي فعلي است.
آيا مي‌تواند با شكستن مرزها دولت ايجاد كند؟
در حال حاضر در شرق سوريه و غرب عراق، دولت اعلام كرده است.
اما به لحاظ قانوني و بين‌المللي مشروعيت ندارد.
هيچ‌گاه مشروعيت پيدا نمي‌كند، چراكه به دنبال مشروعيت بين‌المللي نيست و اصلاً كل سيستم بين‌المللي را قبول ندارد.
به لحاظ حقوق بين‌الملل عرض مي‌كنم، وقتي دولتي شكل مي‌گيرد اولاً در يك واحد سياسي و در يك جغرافيا تشكيل مي‌شود اما داعش مرزها را شكسته و دوم اينكه به هر حال بايد با ديگر دولت‌ها ارتباط ايجاد كند. بنابراين آيا نيازمند مشروعيت‌يابي بين‌المللي نيست؟
نه، داعش اعتقادي به اين كارها ندارد، او در حال حاضر چاه‌هاي نفت ديرالزور، حسكه و موصل را دارد، پول بانك‌ها را دزديده، به زور از مردم ماليات جهاد مي‌گيرد. نفت سوريه‌اي بشكه‌اي صد دلار است اما به صورت قاچاق بشكه‌اي سي دلار مي‌فروشد. متأسفانه برخي از كشورهاي همسايه هم ناجوانمردانه به نام تجارت چپاول مي‌كنند. در حال حاضر داعش به دنبال مشروعيت بين‌المللي نيست، وقتي هم در افغانستان حاكم بود باز هم به دنبال مشرعيت سياسي نبود و به طور كل مي‌گويد مي‌خواهم كل دنيا را تسخير كنم.
در ابتدا فرموديد اجازه نمي‌دهيم عراق تجزيه شود، از سوي ديگر نيز تأكيد مي‌شود كه در امور ملت‌ها دخالت نشود، چگونه بدون دخالت اين امر امكانپذير است. اين همان مسئله‌اي است كه غرب بهانه قرار مي‌دهد و به همين دليل اتهامات زيادي به كشورمان وارد مي‌كند.
در ابتدا بايد بگويم اهميت عراق براي ما هشت سال جنگ تحميلي است، هشت سال عراق صدامي و بعثي با ما چه كرد؟ پس ما نادان نيستيم كه اجازه دهيم دوباره بعثي‌ها در جايگاه حكومت قرار گيرند و دوباره آن بلا را بر سرمان آورند. اجازه تجزيه را نخواهيم داد و اجازه نخواهيم داد قوانين دموكراسي از بين برود چراكه اين قوانين دستاورد و تاريخ ملت عراق است و همه اين كارها را با پشتيباني ملت عراق و همكاري مرجعيت انجام خواهيم داد. اشتباه نشود ما در آنجا دخالت نمي‌كنيم اما اگر به ما گفتند ما به موشك نياز داريم و به ما موشك دهيد، آيا دخالت در امور داخلي به عهده ماست؟
مناسبات بين اسرائيل و داعش چيست؟
از يك آبشخور آب مي‌خورند، هر دو براي رسيدن به مقصود معتقد به ايجاد رعب و وحشت هستند. وقتي اسرائيلي‌ها مي‌خواستند اين رژيم را تشكيل دهند، به يك دهكده مي‌رفتند همه دهكده را قتل عام مي‌كردند، تمام مزارع را آتش مي‌زدند و همه خانه‌ها را خراب مي‌كردند اما دو نفر را زنده مي‌گذاشتند تا براي 10 همسايه ديگر تعريف كنند كه چه خواهد شد؟ داعش هم همين كار را انجام مي‌دهد اين از يك آبشخور شيطاني بيرون مي‌آيد.
يعني مي‌توان گفت به نوعي داعشي‌ها از اسرائيلي‌ها آموزش ديده‌اند؟
حتماً آموزش ديده‌اند. اين كاري است كه امريكايي‌ها در بسياري از جاهاي دنيا انجام مي‌دهند. امريكايي‌ها اينها را سازماندهي كرده‌اند و هما‌ن‌كساني هستند كه كلاه‌سبزها را در ويتنام مثل آدم‌هاي وحشي براي آدم‌كشي رها كردند.
با اين تناسب هيچ‌گاه داعش به اسرائيل حمله نخواهد كرد؟
من فكر نمي‌كنم. اصلاً حالا اگر داعش واقعاً مي‌خواست اين كار را انجام دهد قبل از اينكه به سوريه و عراق حمله كند بهتر نبود ابتدا به خاطر اعتقادات‌شان كه مدعي هستند اسلامي‌است، به اسرائيل حمله كند.
به نظر مي‌رسد بين رويكردهاي سياسي تركيه و عربستان در منطقه اختلاف به وجود آمده است و اينها به لحاظ پيشبرد اهداف هر كدام مي‌خواهند خودشان در منطقه حاكم باشند. آيا باز هم مثل سوريه است و هر دو از داعش پشتيباني مي‌كنند و اگر از داعش حمايت مي‌كنند، ما مي‌توانيم نشانه‌هايي را مشاهده كنيم كه تركيه هم از داعش پشتيباني مي‌كند و اگر اينگونه باشد، آيا مي‌تواند بهره‌مندي‌اي كه از آن مي‌برد بيشتر از عربستان باشد؟
هر كدام از اينها در منطقه يك هدف را دنبال مي‌كردند. هدف عربستان منحرف كردن بيداري اسلامي به جنگ طايفي و مذهبي بود و اينكه بگويد دعوايي كه اينها با من دارند، دعواي اين نيست كه اينجا شاهنشاهي است و مردم مي‌خواهند خودشان سرنوشت خودشان را بنويسند، دعواي اين است كه من رئيس سني‌ها هستم و شيعه‌ها مي‌خواهند مرا از بين ببرند اما در تركيه مسئله فرق مي‌كند. تركيه ميخواهد امپراتوري عثماني را اگر چه نه از نظر جغرافيايي بلكه از نظر سياسي بازسازي كند. اينجا نقطه اختلاف عربستان و تركيه است. تكيه تركيه براي اين بازسازي روي اخوان‌المسلمين بود، چون جنس خودشان هم اخوان‌المسلمين است جنس اين حزب عدالت و توسعه، البته از راه اربكان كه پايه‌گذار اخوان‌المسلمين در زمان معاصر در تركيه است، شاگردانش منحرف شدند، به خصوص در قضيه نزديكي به اسرائيل و همچنين اين نوع همكاري با امريكاست كه از خط خودشان خارج شده‌اند اما به طور كل اينها به دنبال بازسازي حكومت عثماني هستند به اين دليل تركيه و عربستان در قضيه مصر دچار مشكل شدند. چون وقتي اخوان در مصر روي كار آمد، تركيه احساس قدرت كرد، وقتي در آنجا عربستان اخوان را به زمين زد، با تركيه مشكل پيدا كرد.
نسبت اينها با داعش چيست؟
متأسفانه همه اينها از ابزار تروريسم براي هدف خودشان استفاده مي‌كنند. مگر مي‌شود اين همه اسلحه، مواد منفجره و تروريسم از مرزي عبور كند و سازمان اطلاعاتي آن كشور اداره‌اش نكند؟ همه اين سازمان‌هاي اطلاعاتي منطقه‌اي زير نظر سازمان‌هاي اطلاعاتي بزرگ فرا‌منطقه‌اي، تروريست را تقويت كرده‌اند. همه اين تروريست‌ها از اين مرزها عبور كرده‌اند و به همه سازمان‌هاي اطلاعاتي كمك كرده‌اند و همه براي رسيدن به اهداف احمقانه، در اين امر مقصر هستند. اين افراد هم خودشان را فريب داده‌اند و هم امريكايي‌ها را كه حكومت بشار اسد حكومتي است كه در مدت كوتاهي سقوط مي‌كند و به حدي اين را تكرار كردند كه خودشان هم باورشان شد و با سوريه آنگونه رفتار كردند.
اكنون اوباما به اين نتيجه رسيده، اينكه بگوييم اين معارض سوريه مي‌تواند حكومت سوريه را ساقط كند فانتزي است. در سه سال گذشته همه به هم دروغ گفتند و ملت سوريه را قتل عام كردند و سوريه را براي اهداف و آرزوهاي نشدني خودشان تخريب كردند.
ما در سوريه شاهد بوديم كه روسيه در قضاياي سوريه وارد شد، اكنون روسيه در بحث داعش و عراق، عراقي كه شريك سنتي روسيه است، چگونه عمل مي‌كند؟
من احساس مي‌كنم هم روسيه و هم چين گسترش تروريسم برايشان يك خطر راهبردي است؛ چيزي كه متوجه شده‌اند امريكايي‌ها و غربي‌ها عليه آنها استفاده مي‌كنند و همچنان هم كه اين كار را انجام دادند. امريكا و غرب با تروريسم راهبردي برخورد نمي‌كنند، در جايي مثل سومالي و مالي با آن مي‌جنگند و در جايي با آن مذاكره مي‌كنند مثل طالبان و افغانستان و يك جاي ديگر كمكش مي‌كنند مثل سوريه اما براي روسيه اين خطر وجود دارد. در حال حاضر متأسفانه تروريسم در افغانستان، پاكستان، سومالي، ليبي، عراق و سوريه داراي سرزمين است. اكنون غرب آدم‌هايش را به ميان تروريسم مي‌فرستد تا دوره ببينند. اين وحشتناك خواهد بود. يك مدرسه مجاني در سوريه است كه اين خشونت‌ها را آموزش مي‌دهد. براي چه اروپايي‌ها به اينجا مي‌آيند؟ عده‌اي اروپايي كه براي جدايي‌طلبي بجنگند و عده‌اي مي‌خواهند ضد‌اروپا مبارزه كنند و همه اينها متوجه اينجا شده‌اند. براي چه غربي‌ها دور هم جمع مي‌شوند و مي‌گويند بايد تابعيت اينها را لغو كنيم تا برنگردند اما حضور همه اين تروريست‌ها در سوريه و عراق غير‌قانوني است و سياست ما اين است كه همه بايد به كشورهاي خود برگردند.
