هر ساله با آغاز ارديبهشت ماه زمزمههايي در رابطه با كتاب و نشر به جهت برپايي نمايشگاه بينالمللي كتاب تهران شكل ميگيرد. اما امسال چند بحث به طور همزمان درباره حوزه نشر پيگيري ميشود كه جزو جريانهاي خبري مهم محسوب ميگردند. از جمله اين مباحث ميتوان به بحث انتخاب و شروع به كار هيئت نظارت بر كتابهاي بزرگسال، كودك و نوجوان، حضور يا عدم حضور برخي از ناشران متخلف و نيز آنچه توسط وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي از آن به سپردن بررسي كتاب به برخي از ناشران خوشنام تعبير و ياد ميشود، اشاره كرد.
به گزارش «جوان»، وزير ارشاد با تأكيد بر برگزاري جلسه هيئت نظارت بر اجراي ضوابط نشر كتاب خاطرنشان كرد: اولين جلسه اين شورا روز يكشنبه تشكيل شد و سياستهاي كلي كه هيئت نظارت بايد دنبال كند تا اندازهاي مورد بررسي قرار گرفت. جاي هيئت نظارت بر اجراي ضوابط نشر كتاب با توجه به اهميتي كه كتاب در ارتقاي سطح فرهنگي كشور دارد، كاملاً خالي بود. جنتي با تأكيد بر اين خلأ ميافزايد: بايد فضايي را ايجاد كنيم كه تضارب آرا و آزادي فكر و انديشه ايجاد شود و همه كساني كه صاحب فكر و انديشه هستند بتوانند آن را از طريق كتاب و فرهنگ مكتوب به جامعه منتقل كنند. نياز به مراقبت در برخي رخنههاي فرهنگي كه مقام معظم رهبري به آن اشاره كردهاند، احساس ميشود و بايد دقتهاي لازم انجام شود تا آن تغذيه فكري كه به جامعه ارائه ميشود، غذاي سالمي باشد.
علي جنتي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در توضيح تصميماتي كه در اولين نشست اعضاي هيئت نظارت بر كتابهاي بزرگسال و كودك و نوجوان و همچنين درباره سرنوشت هيئت نظارت بر اجراي ضوابط نشر كتاب اتخاذ گرديد با بيان اينكه هيئت نظارت از افراد صاحب نظر و استادان مجرب تشكيل شده است، ميگويد: بعد از دو، سه سالي كه هيئت نظارت به نوعي در تعليق بود، پيشنهادي را به شوراي عالي انقلاب فرهنگي داديم و مجموعاً حدود 21 نفر به اين شورا معرفي شدند. در انتخاب و تعيين اعضاي هيئت نظارت بر كتب بزرگسال و كودك و نوجوان سعي شده است در هر رشتهاي از افراد صاحبنظر و استادان مجرب استفاده شود. با تشكيل و آغاز به كار اين هيئت، گام مهم و مؤثري در تحقق وظايف و اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از جمله رشد و بالندگي فرهنگي جامعه برداشته ميشود. «تعيين شاخصها براي وحدت رويه» و «فهرست كردن خلأها و مشكلاتي كه در گذشته وجود داشته»، از جمله اقدامات ضروري از سوي اين هيئت است تا بر اساس آن در جاهايي كه قانون نظارت بر كتابها نياز به اصلاحات دارد، وارد عمل شويم. وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي با تأكيد بر تخصصي بودن اين هيئت در دو حوزه بزرگسال و كودك و نوجوان اظهار ميكند: برخي از مجوزها را در اين زمينه ميتوان تفويض كرد. ميتوان با تمهيدات لازم چاپ كتاب از سوي برخي از ناشران را كه سابقه تخلف ندارند يا نهادها و شخصيتهايي كه نياز به مميزي و نظارت وزارت ارشاد ندارند به خود آنها سپرد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بيشتر بر سياستگذاري و برنامهريزي تمركز كند. جنتي در همين رابطه با توضيح و تأكيد بر اين مهم كه طبق قانون، مميزي بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است، ميافزايد: ما بر اساس قانون موظف هستيم كه تمامي كتابهايي را كه در آستانه انتشار است، بررسي كنيم و به آنها مجوز لازم را بدهيم، اما پيشنهادي به هيئت نظارت داده شده كه آنها بايد درباره آن تصميم بگيرند.
در اين پيشنهاد ما گفتهايم كه ميتوانيم به برخي از ناشراني كه در طول 30، 40 سال گذشته كتابهاي زياد و عموماً مفيدي منتشر كردهاند و ما هيچگاه نديدهايم كه از مسير قانوني منحرف شوند يا تخلفي داشته باشند، اجازه بدهيم به جاي اينكه هر روز به ارشاد مراجعه كنند، خودشان با استفاده از شوراي بررسي كه دارند كتابهايشان را منتشر كنند. در واقع ميتوان به بعضي از نهادهاي شناختهشدهاي كه در آنها شخصيتهاي برجسته فرهنگي حضور دارند، به كتاب عنايت ويژهاي دارند و قانون را خوب ميدانند نيز همين اختيار را تفويض اختيار كرد تا كتابهايي را كه خودشان بررسي كرده و سالم تشخيص دادهاند، منتشر كنند.
يكي از بحثهاي مطروحه در اين ايام توسط رسانهها مربوط ميشود به انتشار اخباري درباره لابيگري دو انتشاراتي كه گفته ميشود به دليل برخي تخلفات و باز بودن پروندههايشان اجازه حضور در نمايشگاه كتاب را ندارند. اما بر خلاف اين بحثها و طبق گفته مسئولان برگزار كننده نمايشگاه بينالمللي كتاب تهران، هيچ ممنوعيتي براي حضور ناشران در اين دوره وجود ندارد و همه ناشران ميتوانند در اين پروژه بزرگ فرهنگي شركت كنند. ظاهراً دو انتشارات «حيان» و «طرح نو» كه به ترتيب با مديريت مهدي خزعلي و حسين پايا شناخته ميشوند با واسطهتراشي و نامه از مشاوران رئيسجمهور و ارائه درخواست به علي جنتي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي خواهان حضور در نمايشگاه كتاب بودند و علي جنتي وزير ارشاد هم طي دستوري بر عدم ممانعت براي حضور اين دو ناشر تأكيد كرده است. انتشارات طرح نو براي حضور در نمايشگاه كتاب ثبت نام كرده است اما به دليل يك شكايت نميتواند در نمايشگاه حضور داشته باشد، اين ناشر به دليل شكايت و پروندهاي باز در دادگاه فرهنگ و رسانه نميتواند در نمايشگاه كتاب باشد، بايد رويه قانوني را طي كند. اما حيان براي حضور در نمايشگاه كتاب بايد روال قانوني را طي كند، در هيئت رسيدگي به تخلفات ناشران به موارد تخلفشان رسيدگي شود و مراحل با حضور اعضاي هيئت بررسي شود. اما ظاهراً با دستور وزير قرار است اين دو ناشر در نمايشگاه كتاب باشند. انتشارات «طرح نو»، از زمان وزارت حسين صفار هرندي مجوز چاپ كتاب دريافت نكرده، البته در زمان وزارت سيد محمد حسيني در دولت دهم تنها اجازه چاپ چند كتاب جديد به اين ناشر داده شد و اين وضعيت هم بعد از مدت كوتاهي متوقف شد و ديگر اجازه چاپ كتاب جديد داده نشد و تا به امروز فعاليت ناشر فراز و فرود داشته و كم و بيش مشغول فعاليت است. اين ناشر بعد از تغيير دولت و روي كار آمدن دولت تدبير و اميد، ديداري با علي جنتي وزير ارشاد يازدهم داشت تا در صورت امكان بتواند كار نشر را از سر بگيرد. اما ناشر دوم يعني انتشارات «حيان» كه مديريت آن برعهده مهدي خزعلي است نيز سالها فعاليتي نداشته است. وي كه مدير انتشارات «حيان» است، پيشتر نيز در رويدادهاي پس از انتخابات رياست جمهوري اسلامي سال 88 چند بار بازداشت شد.
طرح اين مسائل باعث شد كه وزير ارشاد روز گذشته و طي سخناني نسبت به آنها اعلام موضع كند. وزير ارشاد پيرامون حضور دو انتشارات «حيان» به مديريت مهدي خزعلي و «طرح نو» به مديريت حسين پايا در نمايشگاه كتاب ميگويد: اگر انتشاراتي باشد كه از طرف مقام قضايي مقابل نشر آن گرفته شده باشد، قطعاً نميتواند در نمايشگاه كتاب شركت كند. ناشراني كه نام آنها برده شد چون ظاهراً هر دو از طرف مقامات قضايي نشرشان ممنوع شده، طبيعتاً در نمايشگاه كتاب امثال شركت نخواهند كرد. با توجه به فراز و فرودهاي عملي و گفتاري كه در بين برخي مسئولان ديده شده است بايد منتظر ماند تا در زمان برپايي نمايشگاه بينالمللي كتاب در سالجاري صحت يا عدم درستي ادعاهاي مطرح شده توسط مسئولان وزارت ارشاد را شاهد باشيم.