کد خبر: 637116
تاریخ انتشار: ۱۷ اسفند ۱۳۹۲ - ۱۰:۰۲
وحيد حاجي‌پور
افزايش ظرفيت توليد نفت و گاز و توسعه بازارهاي صادراتي نفت، گاز و فرآورده‌هاي آنها يكي از بندهاي مهم اصول سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي است كه رهبر معظم انقلاب بر آن تأكيد كرده است، اما نگاهي گذرا به عملكرد صنعت نفت در چند دهه گذشته نشان مي‌دهد بي‌توجهي به ظرفيت‌هاي داخلي مهم‌ترين عامل در بروز ناكامي‌هاي اين صنعت 105 ساله بوده است.
گرچه اين مهم بارها و در مقاطع تاريخي مختلف تكرار شده است، ولي بايد پذيرفت ماهيت «تنبلي» و «ايراني‌زدايي» در اجراي پروژه‌هاي صنعت نفت در ميان سياست‌هاي اصلي بخش انرژي كشور همواره دردسرساز بوده است، زيرا ميل به خارجي‌ها بر همه برنامه‌هاي كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت شركت ملي نفت ايران غالب بوده است.
افزايش ظرفيت توليد نفت و گاز در كشور يكي از الزام‌هاي اقتصاد مقاومتي براي حداكثرسازي منافع اقتصادي نظام و مردم است، اما اينكه اين مهم از چه طريقي حاصل و با چه ابزاري، به دغدغه‌اي فراگير نزد كارشناسان و صاحبان آرا تبديل شود، جاي تأمل دارد.
تجربه تاريخي نشان داده است انعقاد قراردادهاي بي‌حساب و كتاب بدون هيچ پشتوانه فني، اقتصادي و ملي ضربه‌هاي جبران‌ناپذيري را به كشور وارد كرده است. برخي بندهاي ابهام‌آميز در قرارداد طرح‌هاي توسعه ميدان‌هاي نفتي كه به‌طور ويژه سازندگان داخلي را نشانه گرفته‌اند، به طوري كه مثلاً در قرارداد نفتي كه در دولت‌هاي گذشته منعقد شده بود، شركت‌هاي خارجي در بندهاي قراردادي خود درباره بهره‌گيري از سازندگان و شركت‌هاي داخلي به كارفرما – شركت ملي نفت- هيچ تعهدي نداده‌ و حتي نيروهاي خدماتي مورد نياز را از كشورهاي ديگر تأمين مي‌كردند!
اين وضعيت وقتي در پايين‌ترين سطح مديريت و اجراي يك پروژه حاكم بود، به‌طور قطع سازندگان و صنعتي‌هاي ايران از حضور در پروژه‌ها محروم مي‌شدند و نه تنها با نحوه اجراي پروژه‌ها آشنا نمي‌شدند، بلكه در سرازيري ركود و ورشكستگي بخشي از ظرفيت‌هاي صنعتي كشور را به «خاك‌خوردگي» هديه مي‌كردند.
امروزه از عدم توانايي شركت‌هاي داخلي در اجراي پروژه‌هاي افزايش ظرفيت توليد و توسعه ميدان‌ها در حالي سخن به ميان مي‌آيد كه بخش چشمگيري از آن نوعي القاي غيرواقعي است، اما بخش ديگر آن عين واقعيت است كه ريشه آن در بي‌توجهي برخي دولت‌ها به ساخت داخل است. براي نمونه در برخي قراردادها به شركت‌هاي خارجي تكليف مي‌شد در اجراي پروژه، بايد از تجهيزات ايراني – حداقل 40 درصد- استفاده شود كه در صورت عدم تحقق چنين تعهدي، به‌صورت تصاعدي از ارزش قرارداد كاسته مي‌شود، ضمن آنكه نيروهاي ايراني بايد در روند اجراي پروژه كارآموزي كنند، به طوري كه با بهره‌برداري از ميدان نفتي، مديريت دانش و تكنولوژي به مهندسان و شركت‌هاي ايراني انتقال يابد.
انعقاد چنين قراردادهايي به‌طور قطع به توانمند كردن شركت‌هاي ايراني كمك مي‌كند، اما متأسفانه در سال‌هاي اخير قراردادهايي به امضا رسيد كه نقش شركت‌هاي ايراني در اجراي آنها در خوش‌بينانه‌ترين حالت به 5درصد رسيده بود.
شركت‌هاي ايراني به‌خوبي نشان داده‌اند در صورت ميدان دادن به آنها به‌خوبي مي‌توانند در اجراي پروژه‌هاي بزرگ نقش‌آفريني كنند، هرچند كه برخي از اين شركت‌ها به‌علت سوء مديريت، چالشي بزرگ را براي نفت ايجاد كردند، اما بدون ترديد با چند اشتباه گذشته نمي‌توان لزوم اتكا به شركت‌هاي ايران را نفي كرد، ضمن اينكه بروز ناكامي‌هاي اينچنيني «معلول» است و نه «علت»! اما متأسفانه در ايران به جاي رسيدگي به علت‌ها، معلول‌ها محل مناقشه شده‌اند. اگر شركت ايراني «X» نمي‌تواند در يك پروژه موفق باشد، به‌علت دلدادگي بيش از اندازه به شركت‌هاي خارجي و عدم نظارت دقيق بر آنها براي استفاده از پيمانكاران ايراني است.
آن‌طور كه مقام معظم رهبري بارها در‌باره استفاده از ظرفيت داخلي در اجراي پروژه‌هاي اقتصادي تأكيد كرده‌اند و در متن ابلاغيه سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي هم به‌صراحت درباره اين موضوع تأكيد شده است، شركت‌هاي ايراني بايد در رأس فعاليت‌ها قرار گيرند.
متأسفانه در سال‌هاي گذشته، مسئولان دستگاه‌هاي اجرايي، به جاي اينكه به جنبه «عملي» رهنمودهاي رهبري در صنعت نفت توجه داشته باشد، در وادي «شعار» و سخن‌فرسايي از آن بهره گرفته‌اند كه اميد است براي تحقق اين موضوع در راستاي افزايش ظرفيت توليد نفت و گاز راهكارهايي همچون الزام شركت‌هاي خارجي براي حضور شركت‌هاي ايراني در پروژه‌ها، آموزش نيروي انساني، انتقال مديريت، دانش و تكنولوژي، اعتماد به بخش خصوصي با نگاهي بلندمدت و... استفاده شود.
جاده اقتصاد مقاومتي حداقل در صنعت نفت جاده‌اي يك ساله و كوتاه‌مدت نيست، بلكه افقي بلندمدت است كه اميد است با واكاوي دقيق اشتباه‌هاي گذشته و به كارگيري راهكارهاي مناسب، ظرفيت توليد نفت و گاز كشور افزايش يابد.
نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار