وقتي كودكي كه هنوز به درستي زبان باز نكرده از مادر يا پدرش مي‌خواهد تا برايش بستني «ميكي‌موس» و «انگري بردز» بخرند مي‌توان دريافت اين شخصيت‌هاي انيميشني چگونه در ميان رشته‌هاي ذهني كودكان ما تنيده شده‌اند. از همه بدتر اينكه كودكان ما اگر چه باربي يا بن‌تن را خوب مي‌شناسند، اما از شخصيت‌هاي بومي كشورمان مانند رستم و پوريا هيچ تصويري ندارند و اين نشان مي‌دهد در برابر كم‌كاري ما، كمپاني‌هاي صهيونيستي همچون «والت ديزني» به خوبي برنامه‌هايشان را اجرا كرده‌اند.
اگر شما هم دور و برتان كودكي داشته باشيد بي‌ترديد با انواع و اقسام شخصيت‌هاي انيميشني آشنايي داريد و حتي خيلي وقت‌ها خودتان انيميشن بن‌تن يا باربي و شرك را براي كودك‌تان خريداري كرده‌ايد و براي تهيه عروسك، لباس، لوازم‌التحرير و حتي خوراكي‌هايي با نشان ميكي‌موس پيشقدم شده‌ايد.
اين در حالي است كه اگر كمي دقيق‌تر به اين شخصيت‌هاي انيميشني نگاه كنيم و رفتارها، لباس پوشيدن و حرف زدنشان را بررسي كنيم در مي‌يابيم كودكان ما بسياري از رفتار‌هايشان را از چه الگوهايي تقليد كرده‌اند.
نكته قابل تأمل اينكه اين شخصيت‌هاي كارتوني اثر ماندگاري روي ذهن كودكان مي‌گذارند و اگر امروز سبك زندگي ما از سبك اصيل ايراني- اسلامي فاصله گرفته است، بخش مهمي از آن به شخصيت‌هايي باز مي‌گردد كه در دوران كودكي و از دروازه رسانه وارد زندگي ما شده‌اند.
سرمايه‌گذاري روي كودكان براي تغيير سبك زندگي
والت ديزني يكي از اصلي‌ترين كمپاني‌هايي است كه هم‌اكنون سال‌هاست در حوزه توليد انيميشن براي كودكان سراسر جهان فعاليت مي‌كند. اين كمپاني از سال 1953 با طراحي انيميشن معروف ميكي‌موس كار خود را آغاز كرد؛ با موش محبوبي كه جايگزين تعبير موش كثيف درباره يهوديان شد؛ اين كمپاني همپاي هاليوود تغييرات نرم و بي‌صدا در سبك زندگي مردم دنيا را كليد زد. ديزني تمركز سرمايه‌گذاري‌اش را روي كودكان قرار داد. اما چرا كودكان؟
مهدي جعفري، مسئول اداره پويانمايي و بازي‌هاي رايانه‌اي بسيج در پاسخ به اين سؤال «جوان» مي‌گويد: در جنگ نرم براي آنكه بتوانيد بر دشمن خود غلبه كنيد بايد آينده‌نگر و صبور باشيد و براي اين آينده و روي جامعه هدف برنامه‌ريزي كنيد. بنا به تأكيد وي با برنامه‌ريزي براي مخاطبان بالاي سه سال مي‌تواند تفكراتشان را به سمتي گرايش داد كه بدون جنگ و خونريزي بر جامعه هدف غلبه كند. به باور اين كارشناس رسانه مهم‌ترين ابزار جنگ نرم، رسانه است و انيميشن به عنوان يكي از صنايع پر رونق دنيا، اثرگذارترين ابزار بر ذهن مخاطب كودك است. وي تأكيد مي‌كند: كودكاني كه هنوز درك مستقيمي از همذات‌پنداري در بازي‌هاي رايانه‌اي ندارند با كارتون يا انيميشن همذات‌پنداري مي‌كنند.
جعفري مي‌افزايد: اگر پيشينه تاريخي ساخت انيميشن‌ها را جست‌وجو كنيد، مي‌بينيد كمپاني‌هاي انيميشن‌سازي همچون والت ديزني و پيكسا براي ساخت يك انيميشن بيشترين زمان را صرف توليد فكر و محتوا و طرح‌ريزي آن مي‌كنند و كمترين زمان ممكن براي توليد فني كار صرف مي‌شود.
بنا به اظهار وي، براي توليد يك انيميشن از روانشناسان رنگ، جامعه‌شناسان، روانشناسان كودك و استراتژيست‌ها استفاده مي‌شود و تمامي محتواي توليد شده كاملاً علمي شكل مي‌گيرد تا بيشترين اثرگذاري ممكن را داشته باشد و بر اساس سناريوي اهداف فرهنگي، سياسي و اجتماعي طرح‌ريزي مي‌شود.
بن‌تن يا بنيامين قهرمان تخيلي كودكان‌ما
بن‌تن يكي از محبوب‌ترين شخصيت‌هاي انيميشني است كه اين روزها در بين كودكان به خصوص پسربچه‌ها خيلي طرفدار دارد. جعفري اما درباره اين شخصيت مي‌گويد: نام شخصيت «بن‌تن» از نام بنيامين يعني اسمي يهودي گرفته شده است. بن تن فردي است كه هر كجا مي‌رود مي‌تواند صلح و آرامش برقرار و خود را براي ديگران فدا كند. وي سري كارتون‌هاي باربي را نيز به عنوان ساده‌ترين راهكار براي تغيير سبك زندگي دختر بچه‌هاي جوامع ديگر از جمله ايران مي‌داند.
به گفته اين كارشناس رسانه، ميكي‌موس به عنوان نخستين كاراكتر طراحي شده از سوي والت ديزني داراي المان‌هاي خاص يك يهودي است. همچنين لوك خوش شانس به عنوان يك سفيدپوست بي‌خانمان با اسبي بذله‌گو در سرزمين سرخ‌پوستان است به هركجا مي‌رود، آرامش و امنيت برقرار مي‌كند و در نهايت با صحنه‌اي از غروب خورشيد مواجه مي‌شويم كه نمادي از سرزمين موعود است. اين نماد در بسياري از انيميشن‌هاي والت ديزني وجود دارد. مسئول اداره پويانمايي و بازي رايانه‌اي بسيج تأكيد مي‌كند: اگر بخواهيم جنگ نرم را واقعاً معنا كنيم، يكي از اصلي‌ترين معناهاي اين جنگ، انيميشن است كه به زيباترين شكل ممكن و بسيار بي سر و صدا و خاموش مي‌تواند باور ما را تغيير دهد.
بي‌دقتي در انتشار و پخش انيميشن‌هاي كودكان
اعظم به سوفياني، كارشناس علوم ارتباطات و نويسنده كتاب «كودك، تلويزيون و انيميشن» نيز در گفتوگو با «جوان»درباره تحقيقي كه در خصوص كليشه‌هاي جنسيتي و نژادي شخصيت‌هاي انيميشني در 15 انيميشن كمپاني والت ديزني روي كودكان انجام داده است نيز با تأكيد بر آنكه حساسيت و مميزي لازم روي انيميشن ما وجود ندارد، مي‌افزايد: من در طول تحقيقاتم، صحنه‌هايي را در انيميشن‌هاي مجاز مي‌ديدم كه هرگز در فيلم‌هاي بزرگسالان مشاهده نمي‌كنيد و به طور يقين از فيلم‌هاي بزرگسالان حذف مي‌شود اما در انيميشن‌هاي كودكان وجود دارد. اين در حالي است كه كودكان يك انيميشن را يكبار نمي‌بينند و بارها پاي تلويزيون مي‌نشينند و تقريباً تمامي صحنه‌ها و ديالوگ‌هاي آن را حفظ مي‌كنند و بالطبع از آن اثر مي‌پذيرند. بنا به تأكيد وي تخيلي بودن انيميشن‌ها براي كودكان مفهومي ندارد و آنها ميان تخيل و واقعيت تفاوتي نمي‌گذارند، به همين خاطر هم آنچه در انيميشن به تصوير در مي‌آيد براي كودك نوعي الگو محسوب مي‌شود. بنابراين مي‌بينيم 90 درصد كودكان در مدارس كيف، لوازم‌التحرير و حتي لباس‌هايشان تصاويري از شخصيت‌هاي كارتوني همچون باربي، بن تن، سفيد برفي و ديگر شخصيت‌ها دارد. زيرا متناسب با اين انيميشن‌ها بازار مصرفي هم شكل مي‌گيرد و لوازمي اينچنيني وارد بازار مي‌شود، در حالي كه شما كمتر مي‌بينيد يك بزرگسال تصوير بازيگر فيلمي روي لباسش باشد.
ريشه بدحجابي دختران امروز در دوران كودكي
مطابق تحقيق به سوفياني با توجه به اختلافات عقيدتي جامعه ما با جوامع غربي، مسئله پوشش يكي از مهم‌ترين مسائلي است كه در انيميشن‌ها طبق روالي خاص به كودكان الگو مي‌دهد. وي خاطرنشان مي‌كند: تحقيق من از سال 1927 تا 2010 بود، در انيميشن‌هاي ساخته شده در طول اين زمان تا قبل از انيميشن پري دريايي، شخصيت‌هاي زن كاملاً پوشيده‌اند اما در پري دريايي شاهد پوشيدن لباس‌هاي باز از سوي زنان در انيميشن‌ها هستيم اما اين نوع پوشش در شخصيت‌هاي رنگين‌پوست ديده مي‌شود و شخصيت‌هاي سفيدپوست به عنوان نژاد برتر لباس پوشيده‌اي دارند.
