هادي عسگري | از زمان اكران «تنهاي تنهاي تنها» در سي و يكمين جشنواره بين‌المللي فيلم فجر، اين فيلم به يكي از پر سر و صدا‌ترين آثار ساخته شده در سينماي ايران تبديل شده است؛ فيلمي كه نه به خاطر مشكلات اخلاقي يا سياه‌نمايي سياسي بلكه به دليل نگاه ميهن‌پرستانه و زبان ساده‌اش در بيان صلح‌طلبي مردم ايران، نامش بر سر زبان‌ها افتاده است. گويا «تنهاي تنهاي تنها» گمشده‌اي باشد كه چند سالي سينماي ايران به دنبال آن مي‌گشته و به يك باره از بوشهر و توسط احسان عبدي‌پور به سينماي ايران هديه شده است.
سينماي ايران و ميهن‌پرستي
ميهن‌پرستي و حفظ روحيه ملي يكي از اهدافي است كه دستگاه‌هاي تبليغاتي هر كشوري به آن توجه دارد. سينما نيز از زماني كه به عنوان يك وسيله سرگرمي عمومي شناخته شده است، توانسته خود را در زمره مهم‌ترين ابزار‌هاي تبليغاتي دولت‌ها قرار دهد. سينما در دوران‌هاي تاريخي مانند جنگ جهاني دوم نقش بسياري در افزايش روحيه ملي چه در ميان متفقين و چه در كشورهاي محور متحدين (آلمان، ايتاليا و ژاپن) داشته است. هنوز هم مي‌توان در موزه‌هاي سينما، فيلم‌هاي سينمايي و مستند ساخته شده به دستور هيتلر و موسيليني را براي افزايش عرق ملي در ميان آلمان‌ها و ايتاليايي‌ها پيدا كرد اما از ميان همه كشورهاي صاحب سينما، امريكايي‌ها بيشتر از همه به فيلم‌هاي ميهن‌پرستانه علاقه دارند. هاليوود تلاش مي‌كند با ساخت فيلم‌هايي با مفهوم ارزش امريكايي بودن و علاقه به ايالات متحده، كشوري با ساختار موزائيكي و تاريخ كوتاه چند صد ساله را منسجم نگه دارد.
با وجود آنكه سينماي جهان نگاه ويژه‌اي به فيلم‌هاي ميهن‌دوستانه دارد اما در سينماي ايران كه خود را به عنوان يكي از پنج كشور صاحب سينما در جهان معرفي مي‌كند، جايگاه اين نوع فيلم‌ها هيچ تعريف مشخص و به خصوصي ندارد. سينما در كشورمان بيشتر خود را با مسائلي چون درام‌هاي اجتماعي و عشقي مشغول داشته است و اگر هم فيلمي را با نگاه به ارزش‌هاي ميهن‌دوستانه پيدا كنيم بايد سراغ فيلم‌هاي دفاع مقدسي برويم كه خود را به عنوان يك ژانر مستقل تعريف كرده‌اند. سينماي ما در طول سال‌هاي طولاني كه از عمر آن مي‌گذرد در زمينه ساخت فيلم‌هاي ميهن‌دوستانه با فقر شديدي روبه‌رو بوده است. از ميان آثار شاخص سينماي پيش از انقلاب هيچ كدام داراي مفاهيم ميهن‌دوستي نيستند. شايد بتوان فيلم «ساخت ايران» با بازي سعيد راد كه در سال 57 و در ايالات متحده ساخته شده است را به عنوان يكي از آثار مهم با نگاه ميهن‌دوستي در سينماي پيش از انقلاب دانست.
سينماي جنوب، سيماي كودك
مردم جنوب ايران به دليل وجود بنادر و صنعت نفت كه تا همين چند دهه پيش كاملاً در دست شركت‌هاي نفتي غربي بوده است، بسيار زودتر از مردم ساير نقاط ايران با مظاهر زندگي غربي آشنا شده‌اند. آنها خيلي زودتر از آنكه در شهري مانند تهران نامي از ورزش‌هايي چون گلف، تنيس و از همه محبوب‌تر فوتبال، شنيده شود، آنها را از مستشاران و مهندسان انگليسي آموخته بودند. اگرچه تاريخ استعمار انگليس در ايران هميشه پر از حوادث تلخ بوده است و مردم جنوب ايران نيز از اين بابت متحمل ضرر و زيان‌هاي فراواني شده‌اند و نمي‌توان تلاش دولت انگليس را در تزريق فرهنگ غربي در لواي بسط سرگرمي‌هايي چون فوتبال و سينما در جنوب كشور ناديده گرفت. مبارزه مردم با استعمار انگليس، دستمايه ساخت يكي از مهم‌ترين آثار تلويزيوني بر اساس داستان ميهن‌پرستانه است. دليران تنگستان كه به شرح مبارزات رئيس علي دلواري مي‌پردازد، در اوايل دهه 50 شمسي توسط همايون شهنواز در بوشهر فيلمبرداري شد؛ سريالي كه طي چند دهه اخير چه پيش از انقلاب و چه بعد از آن از تلويزيون پخش شده است. علاقه مردم جنوب به فيلم و سينما باعث معرفي جواني به نام امير نادري به سينماي ايران شد. نادري كه با «خداحافظ رفيق» كار خود را در سينما آغاز كرده بود در فيلم‌هايي چون «تنگسير»، «سازدهني» و«دونده» نگاه ويژه‌اي به جغرافيا و فرهنگ مردم جنوب ايران دارد. سينماي جنوب ايران به دليل وجود آثار امير نادري پيوند ناگسستني با سينماي كودك پيدا كرده است. دو فيلم «سازدهني» و «دونده» از جمله آثار شاخص سينماي كودك ايران هستند؛ فيلم‌هايي كه مي‌توان ردپايشان را در فيلمي چون « تنهاي تنهاي تنها» نيز ديد. كودكان كار، فرهنگ جنوبي‌ها، ارتباط با خارجي‌ها و...
تنهاي تنهاي تنها
پديده جشنواره سي و يكم فيلم فجر، فيلمي از استان بوشهر بود. «تنهاي تنهاي تنها» داستان نوجواني را روايت مي‌كند كه مانند خيلي از همسن و سال‌هايش از درس و مدرسه فراري است اما براي كمك به هزينه‌هاي خانواده به ماهي‌فروشي و كار در اسكله مي‌پردازد. پسربچه‌اي كه دوستانش وي را «رنجرو» صدا مي‌كنند و داراي قوه تخيل قوي است. همين قوه تخيل باعث مي‌شود تا وي اتفاقاتي را كه در ساحل رخ داده است را به وجود موجودات فضايي مرتبط بداند و همين مسئله باعث دوستي وي با پسر يكي از مهندسان روس نيروگاه هسته‌اي مي‌شود. اين دوستي سرآغاز تغييراتي در زندگي اين نوجوان بوشهري شده و در نهايت وي تصميم مي‌گيرد براي دفاع از حقوق كشورمان و رساندن پيام صلح‌طلبي ايرانيان خود را به سازمان ملل برساند.
امير نادري در فيلم دونده به زندگي كودكي آباداني كه در نزديكي پالايشگاه نفت آبادان زندگي مي‌كند، مي‌پردازد. زندگي اين كودك كه پر از آرزوهاي بلند است با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو است. يكي از چالش‌هاي اين فيلم ارتباط اين نوجوان با خارجي‌هاي ساكن آبادان است؛ چيزي كه به زبان ديگري در فيلم «تنهاي تنهاي تنها» نيز شاهد آن هستيم. هر دو كارگردان نگران تغيير فرهنگ و رسوخ زندگي غربي‌ها در جامعه سنتي جنوب ايران است؛ زماني انگليسي‌ها در آبادان و اينك روس‌ها در بوشهر. احسان عبدي‌پور نگاه همراه با شك و عدم اعتماد مردم به خارجي‌ها را به خوبي به تصوير كشيده است. اينكه مردم روستايي در جنوب ايران اخبار سياسي كشور را با دقت پيگيري مي‌كنند و در مقابل تغييرات جزئي چون عدم همكاري روس‌ها در تكميل نيروگاه هسته‌اي بوشهر، از خود واكنش نشان مي‌دهند را مي‌توان از جمله المان‌هاي ميهن‌پرستانه‌اي دانست كه در ذات مردم خطه جنوب ايران وجود دارد. داستان كودكي كه مي‌خواهد پيام صلح‌طلبي و انسان دوستي ما ايراني‌ها را با زبان ساده خودش به گوش رئيس سازمان ملل برساند و در اين راه دوستانش از هيچ كمكي به او فروگذاري نمي‌كنند. نقطه اوج فيلم و تمام حرفي كه احسان عبدي‌پور به عنوان نويسنده فيلمنامه و كارگردان «تنهاي تنهاي تنها» مي‌خواهد بگويد را مي‌توان در پايان‌بندي فيلم و مونولوگ شخصيت «رنجرو» ديد؛ انشايي كه او براي اولين بار مي‌نويسد و از آرزوهاي خود مي‌گويد. اين نوشته و كليت فيلم آنقدر تأثيرگذار است كه حتي در مناظره‌هاي انتخابات رياست جمهوري، دكتر جليلي يكي از كانديداهاي انتخابات از آن تجليل كرد. با آنكه فيلم در جشنواره فجر با بي‌مهري روبه‌رو شد و برخلاف استقبال بي‌سابقه تماشاگران و منتقدان، تنها در بخش اراده ملي از آن تجليل به عمل آمد اما در بيست و هفتمين جشنواره فيلم كودك، «تنهاي تنهاي تنها» به تنهايي در اوج ايستاد و همه جوايز مهم جشنواره را از آن خود كرد. اين فيلم كه محصول صدا و سيماي مركز بوشهر است به دليل يك تصميم نادرست قرار بود روز قبل از سال تحويل و در زماني كه هنوز در سينما‌ها اكران نشده بود، از تلويزيون پخش شود. كاري غيرحرفه‌اي كه خوشبختانه انجام نشد. هم‌اكنون فيلم «تنهاي تنهاي تنها» قرار است در سينماهاي كشور اكران شود و حضور بين‌المللي آن توسط مسئولان صدا و سيما در حال پيگيري است.
