تابناک: سال‌هاست درهای کشورها به روی خارجی‌ها باز شده، درهایی که به دلایل گوناگون بسته شده بود؛ دلایلی شبیه جنگ و تخاصمی که بین دولت‌ها مانده بود. خیلی از کشورهای دنیا دشمنان خونی هم بودند و زمان، دشمنی‌ها را درمان کرد و مذاکرات پای میزها، آنان را به دوستانی تبدیل کرد عزیزتر از قبل. درها که باز شد، آمد و رفت ملت‌ها، صنعتی را ساخت به نام توریسم، صنعتی که در ابتدا جدی گرفته نشد و به یک‌باره بزرگ شد، آنقدر که کشورهای توسعه‌یافته دنیا از آن به عنوان صنعتی پیشرو در درآمدزایی یاد کردند، صنعتی که نه تنها درآمد اقتصادی برای دولت‌ها داشت که تبادلات فرهنگی ملت‌ها و خوشنام شدن کشورها نیز کم از بهره اقتصادی آن نبود.
روزنامه اعتماد نوشت: ایران در سال‌های دور به واسطه روابط سیاسی با کشورهای قدرتمند دنیا، بیش از اکنون، در دنیا شناخته شده بود، ارتباطاتی قطع شد و برای سال‌ها ایران از کشورهای مطرح دنیا در زمینه جذب گردشگر خارجی دور ماند، دور ماندنی که چند وقتی است متولیان این صنعت درکشور تلاش دارند به جایگاه قبل بازگردند، جایگاهی که به راحتی به دست نیامده بود.
مشکلات صنعت گردشگری در ایران بیش از چیزی است که بتوان برشمرد، از مشکلات فرهنگی گرفته تا اقتصادی و مهم‌تر از همه سیاسی. تحریم‌هایی که از سوی غربی‌ها بر ایران تحمیل شده و ناامنی که در جهان بوق و کرنایش می‌کنند، باعث شده مدت‌های مدید، گردشگرانی که به دنبال جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی و حتی طبیعی بودند، ایران را از لیست سفرهایشان حذف کنند. بحث لغو روادید از مباحثی بود که به ذهن متولیان ایرانی رسید تا با این حرکت، راه ورود گردشگران به کشور را باز کنند، راهی که با وجود اینکه در دولت قبل مطرح شده بود و دولت جدید هم بر اجرای آن تاکید دارد، هنوز راه به جایی نبرده است.
عده‌یی از کارشناسان و فعالان این حوزه و حتی مجلسی‌ها گمان می‌کنند لغو روادید، از راه‌هایی است که به راحتی ایران را از این خالی بودن در می‌آورد و برخی دیگر هم معتقدند خانه از جای دیگر است که ویران است، زیرساخت‌هایی علمی در این صنعت وجود دارد که تا ساخته نشوند، اتفاقی نمی‌افتد حتی اگر با همه کشورهای دنیا لغو روادید کنیم، زیرساخت‌هایی چون ایجاد شعبه‌های بانکی بین‌المللی، تسهیل حمل‌ونقل گردشگر در داخل کشور و ساخت هتل‌های مطلوب.
همسایگان ثروتمندمان را به ایران بیاوریم
اما نجفی، رییس سازمان میراث فرهنگی معتقد است با برخی از این 60 کشور لغو روادید می‌کنیم و با برخی دیگر تسهیل صدور روادید. او بر لغو روادید با کشورهای همسایه و آسیای شرقی تاکید ویژه‌یی دارد تا آنجا که چین و ژاپن را در اولویت قرار داده است. از سوی دیگر در میان کشورهایی که قرار است روادید آنها برای ورود به ایران لغو شود، همسایگانی چون عراق و افغانستان به چشم می‌خورد، کشورهایی که از نگاه امین یوسفی، کارشناس جهانگردی بدون لغو روادید هم ازسفر به ایران منصرف نمی‌شوند و حذف زحمت گرفتن روادید برای آنها سودی برای ایران ندارد، نظری که برعکس نظر حمید ضرغام، عضو هیات علمی گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه است. او معتقد است که اتفاقا بازار هدف ما برای بحث لغو روادید، کشورهای همسایه و آسیایی است، کشورهایی که با ایران از لحاظ فرهنگی نزدیک‌ترند.
او در این خصوص گفت: «ما در شرایطی هستیم که هرچه ارتباطات بین‌المللی‌مان بیشتر توسعه یابد از هر جهت برده‌ایم، ما در سیستم گردشگری کشور نباید به بازارهای کشورهای توسعه یافته چشم بدوزیم، باید بازارهای هدف گردشگری‌مان را روی کشورهایی که قابلیت جذب و پذیرایی‌شان را داریم متمرکز کنیم و بیشتر رویشان سرمایه‌گذاری کنیم. بازارهایی چون بازارهای کشورهای حوزه خلیج فارس، پاکستان، هندوستان، مالزی، اندونزی و افغانستان.
اما باید اقشار ویژه‌یی از این کشورها را در نظر بگیریم، اقشار مرفهی که تمایل بیشتری برای بازدید از ایران دارند و با سرویس‌دهی و بالا بردن کیفیت خدمات پذیرایی به آنها، رغبت آنها برای خرج کردن اموال‌شان در کشور را بالا ببریم تا بین ایران و کشورهای دیگر که برای سفر و استراحت به آنجا می‌روند، کشور ما را هم مدنظر داشته باشند.»او معتقد است: «ما با کشورهای اطراف‌مان در دین و مذهب و فرهنگ و بعضا زبان اشتراکات زیادی داریم، این کشورها ما را بیش از کشورهای غربی می‌شناسند، این اشتراکات برای ما نقطه مثبتی است که اگر از آن استفاده نکنیم امیدی به استفاده از دیگر پتانسیل‌ها نخواهد بود.»
اصرار از ما، انکار از آنها
کشورهایی هم در این میان هستند که تا چندی پیش ورود گردشگر ایرانی به آن کشورها بلامانع بود و حتی نیازی به روادید نداشت و در حال حاضر خبری از آن تسهیلات نیست، تسهیلاتی که انتظار می‌رفت با شروع به کار دولت روحانی بیشتر از قبل شود. گرجستان، ازکشورهایی بود که با آن لغو روادید دو طرفه داشتیم که چندی پیش یک‌طرفه شد. این دولت چندی پیش اعلام کرد به صورت یکجانبه، اقدام به لغو قراردادی کرده که سه سال پیش برای سفر اتباع دو کشور بدون نیاز به ویزا، میان تهران و تفلیس به امضا رسیده بود. اندونزی هم که به ایرانیان در فرودگاه ویزای فوری می‌داد، اقدام به لغو این ویزا کرده است. مصر هم به بهانه ناامن بودن کشورش برای ایرانیان، از ورود آنها به کشورش ممانعت کرده است، ممانعتی یک‌طرفه که در گردشگری ایران هنوز روی مصری‌ها باز است.
اما مدیرکل دفتر گردشگری خارجی سازمان میراث فرهنگی خبر از یک‌طرفه شدن همه این روادیدها می‌دهد، روادیدهایی که خبر از منع ورود ایرانیان یا حذف تسهیلات ورود آنها به این کشورها را می‌دهد، در حالی که ایران همچنان بر ورود بی‌قید و شرط آنها اصرار دارد. حاجی شیزری گفته است: «گرجستان هم اگر چه لغو روادید خود را یک طرفه کرده اما نشان می‌دهد که در مقابل این کشور، ایران قوانین دست و پاگیر خود را برای گردشگران گرجی از بین برده است و فرصت مناسبی به وجود آمده تا از این راه گردشگران گرجی را جذب کنیم.»
این موضع‌گیری متولیان گردشگری حکایت از روالی دارد که دیگر دو طرفه نیست و از سوی کشور ما همچنان اصرار به ادامه رابطه است، رابطه‌یی که وقتی کشوری اقدام به حذف تسهیلات سفر ایرانیان به کشورش می‌کند، قاعدتا تمایلی هم برای فرستادن گردشگر به کشور مورد نظر ندارد. در این میان اصرار مسوولان ایرانی می‌ماند و بی‌توجهی کشورهای مذکور و اعتباری که دارد از ایران خرج می‌شود تا به هر قیمتی اوضاع گردشگری‌اش را سروسامان دهد.
اما رییس سازمان میراث، در مقابل محدودیت‌هایی که کشورهایی چون گرجستان، عمان، مالزی، اندونزی و مصر برای گردشگران ایرانی ترتیب داده‌اند موضع قبلی‌اش را حفظ کرد و از تمایل ایران به میزبان بودن گفت، تمایلی که به قیمت بی‌توجهی به رفتاری که با گردشگران ایرانی می‌شود تمام می‌شود. او درباره ویزای سه ماهه گردشگران ایرانی در مالزی که به 14 روز تقلیل یافته بود، گفت: «مهم برای ما این است که میزبان گردشگران باشیم و اینکه خودمان چقدر میهمان باشیم خیلی مهم نیست، فکر می‌کنم گردشگران ایرانی اگر از جاذبه‌های گردشگری ایران باخبر شوند خیلی‌ها به خارج کشور نمی‌روند.»
اما نجفی با پاک کردن صورت مساله که چرا کشورهایی که همسایه محسوب می‌شوند و همیشه بده بستان گردشگر و مسافر داشتیم باید به چنین برخوردهایی با گردشگران ایرانی برسند، رویکرد خود را تنها توجه به پذیرش گردشگر معطوف کرده است، پذیرشی به قیمت پایمال شدن حقوق گردشگران ایرانی.
اما دورنمای داشتن ارتباط با کشورهای دست اول دنیا در شرایط فعلی، هدفی دست‌نیافتنی بیش نیست، هدفی که ضرغام همچنان معتقد است: «در ایران هرنوع گردشگری را نمی‌توانیم بپذیریم، به نفع‌مان هم نیست که به فکر توسعه گردشگری انبوه باشیم، اما قطعا اگر چنین راهی با کشورهای همسایه توسعه یابد، زمینه برای پذیرش گردشگران کشورهای توسعه‌یافته با سرعت بیشتری و به نحو مناسب‌تری امکان رشد پیدا می‌کند.»
او به ارتباطات پرواز هوایی اشاره می‌کند و محدودیت‌ها را برمی‌شمارد و می‌گوید: «اگر این زیرساخت‌ها توسعه یابد، به دورانی برمی‌گردیم که ایران، ایستگاه مرکزی برای توزیع مسافر بود. اگر در نقشه جهانی هم نگاه کنیم، ایران از لحاظ جغرافیایی، مرکزیت خوبی برای ایستگاه‌های جهانی دارد.»
تعدادی از کشورهایی که با ایران قرارداد لغو روادید دارند، همسایگان ایران هستند و کشورهایی دیگر از آفریقا و آسیای شرقی؛ آسیایی‌هایی چون ترکیه، کردستان عراق، مالدیو، مالزی، عمان و سریلانکا که عمان و مالزی محدویت‌هایی برای ایرانیان ایجاد کردند. آفریقایی‌هایی چون جمهوری دموکراتیک کنگو و سیشل و اروپایی‌هایی چون گرجستان و کوزوو که گرجستان هم محدودیت را آغاز کرده است. کشورهای امریکایی هم در این میان هستند، کشورهایی چون بولیوی، کاستاریکا، دومینیکا، اکوادور، گویان، هاییتی، نیکاراگوئه و ونزوئلا. کشور ما حتی با اقیانوسیه هم لغو روادید دارد، جزایر کوک، نیووی، پالائو، ساموآ، تووالو و ایالات فدرال میکرونزی.
کشورهایی هم هستند که روادید ایرانی‌ها در مرز این کشورها صادر می‌شود، کیپ ورد، کومور، جیبوتی، کنیا، ماداگاسکار، موزامبیک، تانزانیا، توگو و اوگاندا از آفریقا و ارمنستان، آذربایجان، بنگلادش، اندونزی، لائوس، ماکائو، نپال، تیمور شرقی و سوریه آسیایی‌ها محسوب می‌شوند.
اتفاقاتی که برای گردشگری ایران می‌افتد دور از انتظار است، شاید روزی هم برسد که موزامبیک یا اوگاندا هم از ورود گردشگران ایرانی ممانعت کنند و برای متولیان این صنعت اهمیتی نداشته باشد و همچنان بر میزبان بودنشان و ورود گردشگر تاکید کنند، گردشگری که با لغو روادید و بدون امکانات میهمان‌پذیری و تبلیغات مثبت از کشور در جهان، پایش را در این سرزمین نخواهد گذاشت.
