کد خبر: 504202
تاریخ انتشار: ۱۲ دی ۱۳۹۱ - ۰۹:۴۱
محرومان جنوب کرمان هنوز گرفتار کش و قوس فرهنگ و تجدد اند
نازآفرین درخشانی پور

«کَپَر» نام گونه‌ای اقامتگاه سایه‌بانی است که از هرمزگان در جنوب تا سیستان و بلوچستان در شرق و حتی در جنوب کرمان گسترش داشته و مورد استفاده است. معمولا در مناطقی همچون هرمزگان از «کپر» به عنوان سایه بانی برای آسایش زیر سایه خنکش در تابستان های گرم استفاده می شود اما، مردم مناطق محروم جنوب کرمان همچون قلعه گنج، کهنوج ، منوجان و... در این سرپناه موقت مدت هاست به صورت دائم زندگی می کنند. طرح تغییر و بهبود مکان زندگی مردم این مناطق از سال ۸۴ و با محوریت «کپرزدایی»آغاز شد ، اما حالا از گوشه و کنار صحبت هایی مبنی بر نادرست بودن و کارشناسی نبودن طرح اسکان مردم این مناطق در خانه های مهندسی ساز به جای بهبود و بهسازی کپرها و یا استفاده از اصول مهندسی ساخت خانه های تارخی مناطق گرمسیر درطراحی این منازل مسکونی جدید به گوش می رسد . اظهار نظرها در زمینه ناکارآمدی خانه های تازه ساز این منطقه وقتی بیشتر شد که برخی خبرگزاری ها از نقل مکان مردم این مناطق از خانه های نوساز و بازگشت به کپرها در فصل گرما در پی ناکارآمدی طراحی غیر همسو با طبیعت گرم و شرجی این منطقه و نبود امکانات زیر بنایی همچون نبود لوله كشي مناسب آب آشامیدنی ، قطع و نوسانات متناوب برق و عدم تجهيز به سيستم خنك كننده مناسب در اين سازه ها،خبر دادند.
سایه ساري خنک یا نشان محرومیت
هرچند در اکثر نقاط گرمسیر ایران از جمله مناطقی همچون شهرستان بستک و کوخرد در هرمزگان ، در فصل تابستان و گرما مردمی که در نخلستان های خود مشغول به کار هستند ،اقدام به ساخت سایه بان های کلاه مانندی به اسم «کپر» می کنند تا از تیررس حرارت آفتاب و گاهی هم باران های موسمی در امان باشند ،اما در جنوب کرمان و مناطقی ديگري از هرمزگان همچون بشاگرد این دست سازه های سبک، که اغلب نشان دهنده سبک زندگی مردم این مناطق است به نمادهایی برای نشان دادن محرومیت نیز بدل گشته اند .
در این مناطق اغلب«کپر» را از كنده نخل «مُواه» با جادادن چند کنده در زمین و کشیدن رو اندازی که معمولا از لیف خرما توسط زنان همچون فرشی بزرگ بافته شده است بر روی این چهار پایه می سازند. این سازه به علت ارزان ، دردسترس و بومی بودن مصالح مورد استفاده بیشتر به عنوان سرپناهی موقتی و جایی برای دور نگهداشتن خوراک و ابزار لازم در فصل خرما چینی از شرگرما استفاده می شود،اما همین ارزان بودن مصالح و سهولت ساخت به عاملی برای گسترش کپر نشینی توسط خانواده های محروم جنوب کرمان بدل گشته و ناتوانی این سازه از حفظ آنانکه زیر سقفش شب ها می آسایند از سرما ، برف ، باران و حتی گاهی سیل ،باعث شد که از سال ۱۳۸۴ طرح احداث خانه های مقاوم در این مناطق از سوی دولت و با مرجعیت بنیاد مسکن استان پیگیری و اجرا شود تا مردم این مناطق دیگر شاهد فروریختن سقف و سرپناهشان با وقوع کوچکترین حادثه طبیعی نباشند و فرزندشان شب ها با ترس و دلهره از گزیده شدن توسط مار و عقرب سر بر بالش نگذارند.
هرچند اجرای این طرح طی ۶ سال گذشته با ساماندهی کپرنشینان و بهسازی و بازسازی مسکن های روستایی در جنوب استان کرمان چهره روستاهای این منطقه را دگرگون کرده و منازل مقاوم و نوساز آسایش و رفاه را برای مردم در فصل های سرد و بارانی به همراه داشته اما گرمای شدید تابستان امسال در منطقه ، شرجی بودن هوا ، نواسانات مستمر برق و عدم هم خوانی سازه های جدید با خصوصیات فرهنگی مردم منطقه موجب شد ،برخی از مردم به همان کپرهایی پناه ببرند که از شاخ و برگ درختان خرما ساخته بودند و به صورت طبیعی خنکای دل پذیری در تابستان گرم کویر مرکزی دارند .
محرومیت بازمانده از طاغوت
جنوب استان کرمان بدون شک یکی از محروم ترین مناطق کشور محسوب می شود که هر چند با تشکیل ستاد راهبری جنوب تحولاتی در ابعاد مختلف اقتصادی، صنعتی و فرهنگی در این منطقه صورت گرفته اما گویی عمق محرومیت این منطقه که به خان محوری در دوران طاغوت و برخی بی مهری ها در دولت های پیشین باز می گردد، آنچنان زیاد است که رفع موانع رشد و توسعه و حذف محرومیت هایی که اغلب ریشه در فقر فرهنگی دارند،به سال ها توجه و صرف بودجه مناسب نیاز دارد.یکی از طرحهایی که در سه دولت قبل در جنوب کرمان برای رفع محرومیت ها مطرح و پیگیری شده است ، طرح «کپر زدایی»است ،که پس از رسانه ای شدن محرومیت های موجود در این منطقه به واسطه شناساندن مشکلات این منطقه در سال های ۸۲ تا ۸۳ توسط مجمعه نمایندگان استان تصویب و اجرایی شد. شاید به توان رسانه ای شدن محرومیت مردم روستای«پیدنکوئیه» منطقه عنبرآباد که در شمال کهنوج قرار گرفته را به عنوان اولین جرقه طرح های محرومیت زدایی این استان برشمرد زيرا برملا شدن زندگی سخت مردم این منطقه که در سازه های ابتدایی و کپرهای خالی از امکانات به سختی روزگار می گذراندند،توجه همگان را به جنوب کرمان جلب کرد و طرح های بهسازی بافت روستایی این منطقه با طرح «کپر زدایی» به عنوان گامی مثبت در راه محرومیت زدایی همزمان در سیستان و بلوچستان ، هرمزگان و جنوب کرمان آغاز و در نهایت هزاران کپر به مرور زمان تبدیل به خانه شد.
امروز اما کارشناسان معتقدند اگر در آن روزها پایه قرار دادن کپر به عنوان نمادی از محرومیت و الگو قرار دادن این اصل که «برخی از این مردم محروم چون در خانه های کپری زندگی می کنند ، نیاز مند کمک و بهسازی مسکن هستند» نوع طرح های محرومیت زدایی را از فرهنگی به عمرانی و هدف این طرح را از سمت اشتغالزایی به تغییر مکان سوق نمی داد، امروز شاید به جایی نمی رسیدیم که کپر نشینان ،فقر فرهنگی و مادی را همچنان با خود از سرپناه ناامن دیروز به خانه های امن و مجهز سیمانی امروز منتقل کنند.!
کپر زدایی اشتباه بود
عده ای از کارشناسان وبرخی مسئولان محلی استان کرمان معتقدند کپر بخشی از میراث معنوی جنوب کرمان است و به نوعی جزئی از سنت فرهنگ و روش زندگی مردم است به گونه ای که بسیاری از مردم محروم یا متمکن جنوب استان همچنان علاقه مند به زندگی در کپرهای قدیمی خود هستند و در کنار خانه های نوساز خود اقدام به احداث چندین کپر نیز برای گذران فصل گرما کرده اند و در واقع هم اکنون جنوب کرمان به صحنه ای برای تلفیق زندگی در کپر و ساختمان های نوساز شده است و همچنان می توان در هر سو «کپر»هایی را (که زمانی ظاهرا به اشتباه نماد محرومیت و فقر مردم منطقه برشمرده می شد) ملاحظه کرد.
جامعه شناسان نیز معتقدند زندگی مردم جنوب کرمان به لحاظ فرهنگی و برپایه بزرگداشت سنن بومی با «کپر» پیوندی دیرین دارد و نباید در همه موارد ،زندگی در این سازه های سبک و خنک را نشان از محرومیت دانست زیراکه بسیاری از مردم این منطقه که بعضا از تمکن مالی نسبی نیز برخوردارند به علت شرایط محیطی، کاری و یا اجتماعی ترجیح می دهند برخی از فصول و یا تمام سال را در کپر زندگی کنند.
در این بین و در پی اظهار نظرهای متناقض و متفاوت عده ای از مسئولان در زمینه درست یا غلط خواندن آنچه در جنوب کرمان تحت عنوان برنامه های محرومیت زدایی انجام شده ( که برخی از این برنامه ها به تغییر رویه فرهنگی و یا سبک زندگی مردمان منطقه منجر شده است) ،سرپرست کمیته امدادامام خميني (ره) در آخرین سفری که اخيرا به استان کرمان داشت از طرح کپرزدایی به عنوان یک اشتباه بزرگ یاد کرد و گفت:« کپرزدایی در واقع همان دخالت در زندگی سنتی و بومي مردم بود و از ابتدا باید این طرح به گونه ای طراحی می شد که به بهسازی کپرها بی انجامد نه اینکه بخواهیم آنها را از زندگی مردم حذف کنیم.»
حسین انوری با بیان اینکه طرح هایی همچون کپرزدایی و امثال آن با تغییر یکباره و بدون زمینه سازی سبک زندگی مردم روستایی،می تواند فرهنگ و سنن یک منطقه را با چالش مواجه کند ،افزود:«مراجعت مردم در فصل گرما به کپرهای سابقشان نشان از ناکارآمدي این طرح و غیر کارشناسی بودن آن باشد و ناهماهنگ بودن خانه های نوساز با شرایط آب و هوایی و فرهنگی منطقه را تایید کند».
انوری با اشاره به اینکه فرهنگ بومی و سنت های شایسته قومی،نباید قربانی طرح های عمرانی مقطعی شود، ادامه داد:«باید از ابتدا به جای این همه هزینه، الگوی فنی ساخت کپرها را مطالعه وساخت این سازه را با مهندسی سازی بروز می کردیم تا حفظ سنت های محلی و بومی رکن اصلی ساماندهی کپر نشینی قرار می گرفت و مردم امروز این گونه بین ترک سنت های قومی و فرهنگ بومی و ناکارآمدی طرح های عمرانی سرگردان نمی شدند».
فقر فرهنگی مغفول مانده
سخنان سرپرست کمیته امداد در واقع تائید نظر بسیاری از کارشناسان فرهنگی در جنوب کرمان است، مبنی بر اینکه محرومیت زدایی در جنوب کرمان تنها با احداث سازه های نو میسر نمی شود و احداث سازه های جدید به جای کپرهای قدیمی باید همراه با فرهنگ سازی ، ایجاد زیرساخت های لازم برای بهبود شرایط اجتماعی از جمله رفع معضل بیکاری همراه می شد تا نتیجه مطلوب از این طرح حاصل می شد.
هم اکنون بزرگترین معضل مردم این منطقه اسکان نیست زیرا که هزاران خانه روستایی در جنوب استان کرمان با شرایط استاندارد بنا نهاده شده اما، بسیاری از این خانه ها بدون استفاده مانده اند زیرا شرایط آب و هوایی و عادات زندگی روستائیان همچنان زندگی در کپر را برای آنان اجتناب ناپذیر کرده است. بی شک همراه با استاندراد سازی مسکن مردم این منطقه استاندارد سازی شرایط زندگی نیز باید در دستور کار مسئولان قرا می گرفت تا امروز مردم مناطق محروم جنوب کرمان همچنان از مشکلات نبود آب آشامدینی کافی و سالم ، بهداشت عمومی ، اشتغال و عدم ثبات خدمت رسانی دولتی به علت ضعف سرمایه گذاری بخش خصوصی رنج نبرند.

نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار